بررسی ژئومورفو-پدولوژیکی رخسارۀ نبکا در دشت صوفیکم (آق‌ قلا) استان گلستان

عمل حمل ماسه به وسیلۀ بادهای فرساینده در مناطق خشک و نیمه خشک و نشست این رسوبات اطرافِ موانعی مانند گیاهان بوته ای باعث به وجودآمدن پدیدۀ اکوژئومورفولوژیکی نبکا می شود که در تثبیت ماسه های متحرک در این مناطق از اهمیت زیادی برخوردار است. وجود نبکا در استان گلستان، نشان دهندۀ حاکمیت فرسایش بادی به خصوص در فصول خشک در این مناطق است. در پژوهش حاضر، به معرفی و ارزیابی مقایسه ای خصوصیات فیزیکی شیمیایی رسوبات نبکا و مجاور آن در این ناحیه پرداخته شده است. ازاین رو، ابتدا مهم ترین مولفه های دانه بندی ذرات در فرسایش بادی شامل اندازۀ ذرات ماسه، رس، سیلت و ویژگی های مورفومتری شامل میانگین قطر ذرات، جورشدگی و کج شدگی 30 عدد نبکا در دشت صوفیکم به عنوان یکی از مناطق تجمع نبکا در حاشیۀ شرقی خزر بررسی شد و خصوصیات فیزیکی شیمیایی رسوبات راس و اراضی مجاور نبکا با استفاده از آزمون های آماری تی و ویلکاکسون موردمقایسه قرار گرفت. به منظور ارزیابی جهت بادهای فرساینده در شکل گیری نبکاها و توان حمل ماسه توسط آن ها، نمودارهای گل طوفان و گل ماسه ترسیم شد و نتایج آن نشان داد که جهت باد غالب و فرسایندۀ منطقه روندی غربی ـ شرقی دارد یا به عبارتی از دریا به ساحل است. همچنین ترسیم گل ماسه نشان داد که بادها در فصول بهار و تابستان، رسوبات بیشتری در سطح زمین حمل می کنند. نتایج نشان داد که بین شاخص جورشدگی، اندازۀ رسوبات با قطر ماسۀ خیلی ریز، لیمون و رس و میزان ec، ph و مادۀ آلی در دو محیط نبکا و اراضی مجاور آن، تفاوت معنی دار وجود ندارد، اما شاخص کج شدگی، میانگین قطر ذرات، رسوبات با قطر ماسۀ ریزدانه، متوسط دانه، درشت دانه و خیلی درشت، sar و esp رسوبات تفاوت معنی داری دارند. نتایج بیانگر آن است که اثر و زمان عوامل فرساینده روی رسوبات زیاد نبوده و فاصلۀ آن ها از منطقۀ برداشت کم است؛ به عبارتی منشا رسوبات حمل شده و تشکیل دهندۀ نبکا در منطقه محلی است.