مقایسۀ نبکاهای گونه‌های گیاهی خارشتر، اسپند و سبد پاکوتاه برای تثبیت ماسه‌های روان با استفاده از الگوریتم Topsis (مطالعۀ موردی: منطقۀ صمدآباد شهرستان سرخس)

نبکا ها گروهی از اشکال ناهمواری ترسیبی هستند که بر اثر تجمع رسوبات بادی در اطراف گیاهان شکل می گیرند و ایجاد و توسعۀ آن ها متاثر از عوامل گوناگونی است. توسعۀ چشم انداز نبکا می تواند به عنوان عاملی به منظور حفظ هماهنگی بین نیروهای عمل کنندۀ زیست محیطی و کاهش آثار تخریبی ماسه های روان بر سیستم های انسانی عمل کند. در این راستا شناسایی سازگارترین گونۀ گیاهی نبکا از اهمیت بسیاری برخوردار است. هدف از این پژوهش، ارزیابی مقایسه ای نبکاهای منطقۀ صمدآباد شهرستان سرخس با استفاده از الگوریتم topsis و معرفی مناسب ترین گونۀ گیاهی نبکا برای تثبیت ماسه های روان از طریق تحلیل مولفه های مورفومتری آن است. به این منظور، ابتدا مهم ترین مشخصه های مورفومتری 120 نبکا نظیر ارتفاع نبکا، طول نبکا، حجم نبکا، ارتفاع گیاه، محیط گیاه، طول گیاه و حجم گیاه، از گونه های سبد پاکوتاه، اسپند و خارشتر با روش استفاده از ترانسکت اندازه گیری شد. سپس با ارزیابی مقایسه ای آن ها ا topsisز طریق الگوریتم، مبادرت به اولویت بندی نبکاهای مطالعاتی شد. نتایج نشان می دهد که نبکای گونۀ اسپند با وزن 0 بیشترین ارجحیت و بهره وری را برای تثبیت ماسه های روان دارد. نبکای گونۀ خارشتر نیز با وزن 0/566 نسبت به نبکای گونۀ سبد پاکوتاه از ارجحیت بیشتری برخوردار است. در مقابل نبکای سبد پاکوتاه با وزن 0/073 کمترین ارجحیت و بهره وری را داشت که نتیجۀ حاصل شده به دلیل ویژگی های نامطلوب ریخت شناسی این گونه در مقایسه با دو گونۀ موردبررسی دیگر است و توسعۀ چشم انداز آن ها در منطقۀ موردمطالعه به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود. نتایج این پژوهش در مدیریت سیستمی مناطق بیابانی و طرح های تثبیت ماسه های متحرک شهرستان سرخس ارزنده خواهد بود.

Application of TOPSIS algorithm in order to identify the most suitable plant species to form Nebkhas for stabilizing sand particles (Case study: Samad-Abad, Sarakhs, Iran)

Environmental crisis and the consequent loss of natural resources are the main reasons which force managers to pursue methods to manage risks and solve environmental tensions. This study was conducted in SamadAbad as a center of wind erosion located in the southern part of Sarakhs region, Islamic Republic of Iran, near the Turkmenistan border and the Tajan River. Following field investigations and satellite imagery analysis, the study area was determined. Using 6 transects (3 upwind and 3 leeward), each 100 m long, we measured nebkhas rsquo; morphometric characteristics (including height, length volume) and plant characteristics (including height, perimeter volume). Fourteen nebkhas were analyzed for each species (Stipagrostis, Alhagi and Peganum). In a comparative analysis of nebkhas associated with Stipagrostis, Peganum and Alhagi using TOPSIS model, the final weight was calculated as 0.434, 0.521 and 0.055 for Alhagi, Peganum and Stipagrostis, respectively. Therefore, as clearly explained by the TOPSIS model, Peganum is revealed to be the most suitable plant species for stabilizing moving particles in the region followed by Alhagi and Stipagrostis. Regarding nebkhas rsquo; morphometric characteristics and plant morphological features as the input criteria for AHP model, the results showed Peganum to be the most suitable species for stabilizing moving sands followed by Alhagi and Stipagrostis. Stipagrostis nebkhas, with an average weight of 0.073, showed the least efficiency and desirability. Therefore, it was concluded that the observed result was due to this species rsquo; undesirable morphological traits compared with the two others species in the study. Consequently, developing the landscape cover by this species is not advised.