ارزیابی اثربخشی مناطق حفاظت‌شدۀ استان اصفهان در کاهش اثرات خشکسالی و مداخلات انسانی

ناهمگنی زیستگاه نقش مهمی در افزایش تنوع گونه ای و افزایش قدرت انطباق گونه ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی دارد؛ ازاین رو مناطق مورد حفاظت، باید از ناهمگنی مناسبی برای حفظ پایداری برخوردار باشند. از طرف دیگر، با توجه به نقش ارتفاع در اثرگذاری بر پارامترهایی مانند دما، بارندگی، و همچنین نقش میکروکلیمای محلی در تعیین فلور و فون یک منطقه، می توان از تنوع ارتفاعی به عنوان شاخصی برای انتخاب مناطق ناهمگن تر و درنتیجه، متنوع تر و انعطاف پذیرتر به منظور حفاظت استفاده کرد. این مسئله در مناطق بیابانی مرکز ایران به دلیل وسعت زیاد و تغییرپذیری ارتفاعی حائز اهمیت است. در این پژوهش، ارزیابی وضعیت مناطق حفاظت شدۀ استان اصفهان از نظر تنوع توپوگرافیک و توزیع کاربری های انسانی سنجیده شد. بدین منظور، در ابتدا نقشۀ ارتفاعی استان تهیه و به 39 طبقۀ ارتفاعی طبقه بندی شد و سپس 8 منطقۀ حفاظت شدۀ استان از نظر تنوع ارتفاعی با استفاده از شاخص تنوع شانون و وضعیت حفاظتی استان از لحاظ ارتفاعی با استفاده از شاخص حفاظت بررسی گردید. نتایج حاکی است که 9/16 درصد از سطح استان به مناطق حفاظت شده اختصاص یافته و وضعیت استان از لحاظ حفاظت طبقات ارتفاعی با داشتن متوسط شاخص حفاظتی 0/69 متوسط است. منطقۀ حفاظت شدۀ قمصر و برزک با تنوع ارتفاعی 2/842، بیشترین و پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی با تنوع ارتفاعی 1/720، کمترین میزان تنوع ارتفاعی را دارند. از طرف دیگر، تحلیل کاربری های موجود در منطقه نشان داد که در طبقات ارتفاعی 1400 تا 2600 متر که دربرگیرندۀ بیش از 80 درصد توسعۀ شهری و صنعتی استان هستند، شاخص حفاظت منطقه نامناسب است. این امر لزوم ایجاد مناطق حفاظت شده در محدوده های کم ارتفاع استان و مناطق با تمرکز فعالیت های انسانی را ضروری می سازد.