بررسی اثر جهات جغرافیایی و فاصله از قشر نمکی پلایا بر ترکیب و تنوع گونه‌ای (مطالعه موردی: پلایای سیرجان)

اثر عوامل محیطی بر شاخص های تنوع و غنای گونه ای در اکوسیستم های شکنندۀ اطراف پلایا ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین این پژوهش به منظور بررسی اثر جهت جغرافیایی و فاصله از قشر نمکی پلایا بر شاخص های ترکیب و تنوع گونه ای در پلایای سیرجان واقع در استان کرمان انجام شد. انتخاب فواصل ده، هزار و دوهزار متری در چهار جهت جغرافیایی اصلی اطراف قشر نمک (شمال، جنوب، شرق و غرب) با استفاده از دستگاه موقعیت یاب gps و پیمایش صحرایی به عمل آمد. در امتدادی عمود بر جهت، نمونه برداری پوشش گیاهی در هر لاین فاصله به کمک رلوه (با ابعادی معادل روش حداقل سطح) در اوایل اردیبهشت 1395، با سه تکرار به صورت سیستماتیک انجام شد. پس از تعیین شاخص های تنوع هر واحد نمونه در نرم افزارهای past و biodap، تجزیه و تحلیل آماری داده ها به صورت تجزیۀ واریانس (anova) و مقایسۀ میانگین ها با آزمون چنددامنه ای دانکن انجام شد. نتایج نشان داد اثر اصلی متغیرهای جهت جغرافیایی و فاصله از پلایا و نیز اثر متقابل آن ها بر تمامی شاخص های تنوع و غنای گونه ای، معنی دار بود. در تمامی جهت های جغرافیایی در فواصل 10 متری از قشر نمکی پلایا به دلیل غالبیت تک بعدی گونه گیاهی halocnemum strobilaceum و عدم حضور پررنگ سایر گونه های گیاهی، شاخص های چیرگی (دی و برگر) و یکنواختی جاکارد حداکثر و شاخص های غنا (منهینگ، مارگارف و فیشر) و تنوع (شانون ـ وینر، سیمسون) حداقل بود. به علت حضور بالای سایر گونه های گیاهی همراه با گیاه شورروی halocnemum strobilaceum در فاصلۀ هزار متری از قشر نمکی در همۀ جهت ها (به استثنای جهت غرب) تمامی شاخص های غنا و تنوع برعکس شاخص های چیرگی و یکنواختی افزایش معنی داری داشت و این وضعیت در فاصلۀ دوهزار متری در اکثر شاخص ها حفظ شد. با توجه به توسعۀ پهنای نوار تک گونۀ گیاهی halocnemum strobilaceum با تنوع گونه ای بسیار پایین، جمعیتی ضعیف و غیریکنواخت با افزایش فاصله از پلایا در سمت غرب، احتمال گسترش خطر بیابان زایی و تخریب سرزمین در این جهت بیشتر از سایر جهت هاست.

The effect of geographical directions and distance from Playa salt layer on the composition and diversity of plant species (Case Study: Sirjan Playa)

It has been paid less attention to effect of environmental factors on species richness and diversity indices in fragile ecosystems around Playa. Therefore this study was conducted to evaluate the effect of geographical directions and distance from Playa salt layer on the composition and species diversity in Sirjan Playa, Kerman Province, Iran. Determination of intervals 10, 1000 and 2000 meters in four main geographical aspects surrounding salt crust (North, South, East and West), were done using GPS positioning and field operation. Along the perpendicular direction, sampling of vegetation in each distanc by relevee (with dimensions equal to minimum level) in early May 2016 with three replications was carried out systematically. After determining the diversity of each unit in the software PAST and BIODAP, statistical analysis of data for analysis of variance (ANOVA) and mean comparison with Duncan's multiple range test was performed by SPSS software.The results showed that the main effects and interaction of geographical directions and distance from playa salt layer on all indicators of species diversity and richness were significant. In all directions at intervals of 10 meters of salt crust due to the dominance of onedimensional of Halocnemum strobilaceum plant species and the absence of other plant species, dominance index and uniformity index of Jaccard were maximum and cotroversially richness (Menhing, Margarf and Fisher) and diversity (Shannon Wiener, Simpson) were minimal. Due to the presence of other plant species with Halocnemum strobilaceum in 1000 meter of distance of all directions (except for the west), all the richness and diversity on the contrary of dominance and uniformity indicators increased significantly and the situation in most indicators were kept at a distance of 2000 meters. According to the development of a single plant species (Halocnemum strobilaceum) strip with very low species diversity and nonuniformly with increasing distance from center of playa in the west, likely to spread the risk of desertification and land degradation in this direction than in other directions.