تاثیر نوسانات آب‌‌وهوایی بر رخداد پدیدۀ گرد و غبار (مطالعۀ موردی گرد و غبارهای غرب و جنوب غرب ایران)

تغییرات و نوسانات آب وهوایی در اثر تغییر درجه حرارت کرۀ زمین اتفاق می افتد. تغییر الگوهای بارشی، دما، خشکسالی، ترسالی، وقوع پدیده گرد و غبار از اثرات تغییر اقلیم است که در کشورهای حوضۀ خلیج فارس به وجود آمده است. هدف از این پژوهش، بررسی روند این تغییرات و مکانیزم زمانی و مکانی وقوع این گرد و غبارهاست. بدین منظور، داده های سرعت باد، دما، بارش و تعداد روزهای گرد و غباری 5 ایستگاه منطقه برای دو دورۀ پنج ساله تهیه و با استفاده از روش های آماری لازم، بازه های زمانی فعالیت آن ها و روند تغییراتشان مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد در سال های اخیر، میزان متوسط بارش سالانه کاهش و میزان دما، سرعت باد و تعداد روزهای گرد و غباری افزایش یافته است. دلایل مهمی همچون استقرار سیستم های فشار جنب حاره در بازه ای خاص از سال، تشکیل سیکلون های سطحی در سطح بیابان های غرب ایران، بیابان زایی، کاهش پوشش گیاهی، نوع رسوبات بیابان ها و خشکاندن تالاب ها در کشور عراق باعث افزایش این گرد و غبارها شده است. سپس یک سامانۀ گرد و غباری به عنوان نمونه انتخاب و نقشه های فشار، امگا و دما در سطوح مختلف و تصاویر ماهواره ای آن در منطقۀ مورد مطالعه استخراج شد. نتایج نشان داد که هرگاه یک ناوه عمیق در سطوح فوقانی جو منطقه مستقر و در سطح زمین هم، سیکلون های سطحی ایجاد شود، باعث پدیدۀ گرد و غبار در منطقه می شود و چون جهت وزش باد بر اثر سیستم های فشار، عرض جغرافیایی و اختلاف دمایی ارتفاعات شرق ترکیه با منطقه پست خلیج فارس، از شمال غرب به جنوب شرق است، گرد و غبار را به داخل کشورمان هدایت می کند.

Climate change and dusty days in the west and southwest of Iran

Abstract Climate change has become a widespread and relatively dominant phenomenon at present. It has affected many atmospheric processes such as rainfall, dust storms, temperature increasing and so for. These changes are very important for the living environment and thus needed to study and understand. Therefore the main objective of this study is to investigate the temporal and spatial variations of the dust storms over the northwest of Iran. For this purpose the daily data of temperature, rain, dusty days and wind speed of five stations in the area were obtained from Meteorological Organization of Iran for the years 2001 2005. In addition to the temporal analysis of the dusty days the synoptic patterns at the 500 hPa level and sea level and satellite imagery of a case dust storm were analyzed. The results showed that the dominance of a deep trough at the 500 hPa level and a surface low brings the dusts from the west and northwest through the westerly and northwesterly winds to the area. As a result, the main source for the dust storms is the dried and barren lands of Iraq and the main carrier is the atmospheric winds.