تدوین و اولویت بندی استراتژی های مدیریتی خطر بیابان زایی با استفاده از برنامه‌ریزی سناریو در استان خراسان رضوی

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی شدت خطر بیابان‌ زایی براساس مدل جهانی esas و ارائۀ راهبردهای مدیریتی مبتنی ‌بر برنامه‌ریزی سناریو در خراسان رضوی انجام شد. در این تحقیق از 5 معیار اقلیم، خاک، پوشش گیاهی، فرسایش و مدیریت انسانی و 20 شاخص استفاده شد. امتیازدهی شاخص‌ها با استفاده از پرسشنامه و براساس نظرات کارشناسان، مدیران و افراد باتجربه در موضوع بیابان‌زایی و به‌همراه بازدیدهای میدانی صورت گرفت. ارائۀ راهبردها و استراتژی‌های مدیریتی نیز به روش دلفی، برنامه‌ریزی سناریو و در قالب پنل‌های کارشناسی انجام شد. نتایج نشان داد که معیار پوشش گیاهی با ارزش 419/1، بیشترین اهمیت را در گسترش بیابان‌زایی خراسان رضوی داشته‌ است. سپس، معیارهای مدیریت انسانی، اقلیم، فرسایش و خاک نیز به ترتیب مهم‌ترین عوامل شدت خطر بیابان‌زایی بوده‌اند. بخش‌های شمال غربی استان به‌دلیل تغییرات شدید کاربری اراضی و شدت فرسایش آبی و بخش‌های مرکزی، شرقی و جنوبی نیز به‌دلیل استمرار خشکسالی، تخریب پوشش گیاهی و شدت فرسایش بادی در شرایط بحرانی بیابان‌زایی قرار دارند. این موضوع می‌تواند یک هشدار جدی برای مدیریت اراضی در خراسان رضوی باشد؛ لذا برای کاهش خطر بیابان‌ز‌ایی، 6 راهبرد مدیریتی و 41 استراتژی اجرایی در قالب سه رویکرد مبتنی بر توسعۀ پایدار و تحلیل سناریوهای آینده‌نگر پیشنهاد شد.

developing and prioritizing desertification risk management strategies using scenario planning in khorasan razavi province

introduction: desertification is one of the most significant process of land degradation in all the world, especially in arid and semi-arid regions. in the united nations convention to combat desertification report (1994), desertification is land degradation in dry-lands, resulting from various factors, including both climatic variations and human activities. this process is always associated with soil degradation, pollution and reduction of water resources, vegetation and other biological resources in natural and ecological conditions. therefore, determining the main factors of this process can be very effective in proper land management. this research was conducted with the aim of zoning sensitivity areas to the desertification intensity based on esas model and providing management strategies based on scenario planning in razavi khorasan province. materials and methods: in this research, five criteria such as climatic quality, soil, vegetation, erosion and management (human activities), and 20 indicators such as soil texture, soil depth, rock fragment, parent material, vegetation density, fire risk, rainfall. drought, water and wind erosion, land use change, mining, livestock density in pasture, etc. were used. were used. scoring and weighting of the indicators was done using a questionnaire and based on the expert opinions of specialists, executive managers and field experiments. the designed questionnaire included 21 questions, that classified in the form of 5 criteria of soil, climate, vegetation, erosion and management, which were distributed among the statistical population in two rounds. management strategies and policies were also obtained in the delphi method in the form of expert panels (brainstorming).