تاثیر نوسانات اقلیمی بر فراوانی طوفان‌های گردوغبار در ایران

مناطق مختلف، استعدادهای متفاوتی در تولید گردوغبار دارند و افزایش طوفان های گردوغبار نشان دهندۀ حاکمیت اکوسیستم بیابانی در هر منطقه است. بدین منظور، داده های ساعتی گردوغبار و داده های ماهانۀ هواشناسی و اقلیمی شامل دمای بیشینه، دمای کمینه، دمای متوسط، سرعت بیشینۀ باد، مجموع بارش و دمای خاک در اعماق مختلف (5، 10، 20، 30 و 50 سانتی متر) در 37 ایستگاه سینوپتیک کشور با طول دورۀ آماری 25ساله (19902014) گردآوری، و روند آن ها توسط آماره های ناپارامتری منکندال و سنس استیمیتور محاسبه شد. همچنین برای بررسی تاثیرپذیری طوفان های گردوغبار از نوسانات اقلیمی علاوه بر متغیرهای مذکور، شاخص خشکسالی بارشتبخیر و تعرق پتانسیل استاندارد (spei) نیز در بازۀ زمانی فصلی محاسبه و سپس برای تحلیل همبستگی عناصر اقلیمی و طوفان های گردوغبار، از روش اسپیرمن استفاده شد. نتایج فراوانی روزهای گردوغباری در این بازۀ 25ساله نشان می دهد که زابل، آبادان و اهواز رکورددار بیشترین روزهای همراه با طوفان های گردوغباری، به ترتیب با 711، 401 و 321 روز بوده اند. نتایج آزمون منکندال نشان داد که از 37 ایستگاه هواشناسی مورد بررسی، 6 ایستگاه اردبیل، بیرجند، مشهد، سبزوار، یزد و سمنان دارای روند نزولی، 5 ایستگاه دارای روند افزایشی معنی دار در سطح اطمینان 95% و 21 ایستگاه دارای روند افزایشی معنی دار در سطح اطمینان 99% بوده اند. نتیجۀ آزمون سنس استیمیتور نشان داد که 6 ایستگاهی که در روش منکندال دارای روند نزولی بودند، در این روش بدون روند هستند و به ترتیب 11، 10 و 10 ایستگاه دارای روند افزایشی، افزایشی معنی دار در سطح اطمینان 95% و افزایشی معنی دار در سطح اطمینان 99% هستند؛ به طور کلی در اکثر موارد نتایج دو آزمون در سطوح اطمینان مورد نظر مشابهت دارد. نتایج همبستگی اسپیرمن در کشور نشان می دهد که فراوانی روزهای گردوغباری با سرعت بیشینۀ باد، شاخص spei و دمای بیشینه از بین پارامترهای اقلیمی گفته شده، به ترتیب با ضرایب 0.74، 0.57 و 0.48 بیشترین همبستگی را داشته و همگی در سطح اطمینان 99% معنی دار شده اند. ضمن اینکه دمای عمق 5 سانتی متر خاک نسبت به دیگر اعماق، بیشترین همبستگی را با طوفان گردوغبار داشته و با ضریب 0.39 در سطح 95% معنی دار شده است. به طور کلی، نتایج آزمون های انجام شده بیانگر افزایش روند طوفان های گردوغبار در غرب و جنوب غرب، قسمت هایی از شمال غرب و جنوب شرق کشور است. نتایج این مطالعه می تواند در شناخت اثرات نوسانات اقلیمی بر فراوانی طوفان گردوغبار و مهار بیابان زایی ایران مفید باشد.

The Effect of Climate Fluctuation on Frequency of Dust Storms in Iran

Introduction: Different regions have various dust production; and the increase of dust storms illustrates the arid ecosystem dominance in each region. Analyzing and identifying of dust storms and its association with climatic parameters is one of the crucial approaches to reduce the caused damage of this phenomenon. Since besides determining the portion of each climate variables in intensifying the circumstances, it also can play a fundamental role in priorities, macro management policies, and upstream rules in order to control and prevent dust particles. Methods and Materials: In order to carry out this study hourly horizontal visibility data, World Meteorological Organization codes, hourly dust data, and also monthly meteorological and climatic data including maximum temperature, minimum temperature, average temperature, maximum wind speed, total rain, and soil temperature of different depth (5, 10, 20, 30, 50 cm) in 37 synoptic stations of the country were gathered through a longitudinal statistics of 25 years (19902014) and its trend was calculated by nonparametric statistics of MannKendall and Sen rsquo;s Estimator tests. After the qualitative analysis of the stations rsquo; statistics and elimination of defects, all the data were assessed via Run Test at the coefficient level of 95%. In order to analyze the effect of climate fluctuations on dust storms, beside the mentioned variables, draught variable of evaporationrain index and standardized precipitation evapotranspiration index (SPEI) in seasonal period calculated and then Spearman test was applied for correlational analysis of climate elements and dust storms. Results: The frequency outcomes of dusty days during a longterm study of 25 years indicates that Zabol, Abadan and Ahvaz orderly with 711, 401, and 321 days have the most dust storms. The results of MannKendall show out of 37 under study weather stations, six stations of Ardebil, Birjand, Mashhad, Sabzevar, Yazd, and Semnan reported a descending trend. Five stations reported a meaningful growing trend with coefficient of 95% and 21 stations out of the 37 present stations have a growing coefficient of 99%. The result of Sen rsquo;s Estimator test shows the six stations which based on MannKendall test had a descending trend, they don rsquo;t follow a trend in this method and orderly 11, 10, and 10 stations had a rising trend, significant rise at 95% coefficient level also at 99% coefficient level. Generally, in most cases the results of the two tests had the same coefficient level. The results of Spearman coefficient across the country shows that the frequency of dusty days with the maximum wind speed, SPEI scale, and maximum temperature among the mentioned climatic parameters in order 0.74, 0.57, and 0.48 had the highest coefficient and were all significantly coefficient at the 99% level. Among the rest temperature of different soil depths (5, 10, 30, 50 cm) in all 37 under study stations there is a direct relation with dust storms and were significant with 0.39 at the level of 95%. So, we can conclude the surface levels of soil (5 and 10 cm) have a crucial role in dust storms in different soil depths. Discussion and Conclusion: The results of this study show, applying two methods of MannKendall and Sen rsquo;s Estimator tests are effective for analyzing the longterm changes of dust storms. Generally, the results of MannKendall tests show a rising trend of dust storms in west and south west and some parts of north west and south east of the country. The result of the Sen rsquo;s Estimator test says that Ardebil, Birjand, Mashhad, Sabzevar, Yazd, and Semnan don rsquo;t follow a trend. As far as the mentioned stations do not have regular dusty days, thus we can consider MannKendall is not a very strong test because of presenting integer results in the stations which contain data of many zeros. The results of correlation between climate elements and the frequency of the dust storm days showed that the highest correlation is related to the maximum wind speed variable with 0.74 as a strong lever for picking up the dust. There is a negative correlation between rain and evaporationrain index and potential standardized precipitation evapotranspiration with dust phenomenon. This negative correlation is more tangible in SPEI and in most of the stations at the coefficient level of 95% and 99% significant. Thus, as there is more rain in the specified station, there are less dust days. All in all, after maximum wind speed, the SPEI index receives the highest correlation that justifies dust storms. The results also show as we go deeper to the soil layers, the correlation between soil temperature and dust storms declines. The highest and lowest correlation exists in depth of 5.50 cm of soil with the registered numbers of 0.39 and 0.017. The results of this study are useful for recognizing the effect of climate years on the frequency of dust storm and restraining deserts.