بررسی اثرات فاضلاب مزارع پرورش قزل‌آلای رنگین‌کمان (oncorhynchus mykiss) بر شرایط یوتروفی و ساپروبی رودخانه هراز، استان مازندران

آبزی‌پروری فعالیتی تولیدی است که توسعة بی‌رویة آن تاثیرات منفی بر منابع آبی خواهد داشت. این تحقیق با هدف بررسی تاثیر فاضلاب مراکز پرورش قزل‌آلای رنگین‌کمان بر رودخانة هراز و مطالعة قدرت خودپالایی این رودخانه انجام شد. از 3 مزرعه پرورش ماهی در بالادست، میان دست و پایین دست رودخانه هراز و 12 ایستگاه منتخب در قبل از هر کدام از مراکز پرورش ماهی (شاهد) و فواصل 100، 1000 و 2000 متر پایین‌تر از محل ورود فاضلاب با روش کاملاً تصادفی نمونه‌برداری شد. با توجه به شرایط قدرت خود پالایی، اثرات خروجی مزارع بالادست به مزارع مورد مطالعة بعدی و پایین‌دست نمی‌رسید. آنالیز فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب (دما، do، ph، ec، bod، cod، tds، toc، no3، po4) با روش‌های استاندارد و طبقه‌بندی ساپروبی توسط شاخص ارزش زیستی z صورت گرفت. براساس نتایج، در تمام ایستگاه‌های پایین دست افزایش معنی‌دار غلظت آلاینده‌ها نسبت به ایستگاه شاهد مشاهده شد. غلظت bod نیز به‌طور معنی داری در ایستگاه‌های بعد از مزارع بالاتر از ایستگاه شاهد بود. علی‌رغم خودپالایی مناسب رودخانه براساس پهنه‌بندی، به‌خاطر حجم بالای فاضلاب ورودی، بیشتر بخش‌های رودخانه در شرایط یوتروفی کامل و پلی ساپروبی قرار دارند. بالادست‌ترین کارگاه (مزرعة 1)، بار آلودگی بیشتری به رودخانه تحمیل کرده و مزارع 2 و 3 در رده‌های بعدی قرار دارند. طبق شاخص ساپروبی، بهترین کیفیت آب مربوط به ایستگاه شاهد مزرعة 1 و بدترین کیفیت مربوط به ایستگاه سوم بعد از مزرعة 1 بود. مطالعة روند خودپالایی رودخانه در ایستگاه‌های مختلف نشان داد که فاصلة اطمینان برای خودپالایی کامل حدود 2000 متر است. علیرغم قدرت خود پالایی مناسب رودخانه هراز، ورود فاضلاب مزارع کوچک‌تر دیگر با فاصلة غیراستاندارد باعث افزایش یوتروفی رودخانة هراز شده است. در صورت عدم نظارت و حسابرسی زیست‌محیطی مراکز پرورش ماهی، با ایجاد معضلات بیشتر، رودخانه در شرایط دیستروفی قرار خواهد گرفت.