توزیع شکل‌های شیمیایی آهن در تعدادی از خاک‌های استان گلستان

آهن یکی از عناصر کم مصرف ضروری برای گیاه است. شکل های مختلف عناصر خاک از نظر واکنش پذیری و زیست فراهمی به طور چشمگیری با یکدیگر متفاوتند. هدف از این تحقیق، مطالعه توزیع شکل‌های مختلف آهن در بین اجزای مختلف خاک و روابط این اجزای فلزی با برخی ویژگی‌های خاک و پاسخ گیاهی بود. بدین منظور آزمایشی روی 10 نمونه خاک تهیه شده از مناطق مختلف استان گلستان با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مختلف انجام شد. جزءبندی آهن خاک به وسیله روش‌ عصاره‌گیری دنباله ای تعیین گردید. همچنین برای بررسی رابطه میان شکل‌های مختلف آهن خاک با ماده خشک، غلظت و جذب آهن، آزمایشی گلدانی روی سویا رقم ویلیامز ((glycine max cv. williams به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی که فاکتور اول تعداد 10 نوع خاک و فاکتور دوم دو سطح کودی سکوسترین آهن (0 و 20 میلی گرم آهن بر کیلوگرم) بود، در سه تکرار انجام گردید. نتایـج نشـان داد که در خاک های مورد مطالعه، ترتیب مقادیر شکل های شیمیایی آهن به صورت زیر بـود: کربناتی< تبادلی<ماده آلی< اکسیدهای منگنز< اکسیدهای آهن بی‌شکل< اکسیدهای آهن متبلور< باقی‌مانده. آهن قابل استخراج با dtpa با اجـزای تبادلـی، متصل به اکسیـدهای منگـنز و اکسیـدهای آهـن متبلور (به ترتیب **54/0r=، **60/0r= و *41/0r=) همبستگی مثبت معنی‌داری نشان دادند. مصرف سکوسترین آهن باعث افزایش شاخص کلروفیل، غلظت و جذب آهن اندام هوایی شد. جزء متصل به ماده آلی با وزن خشک (**41/0r=) و تعداد برگ کلروزی (*33/0r=) به ترتیب همبستگی مثبت و منفی معنی داری نشان دادند. جزء متصل به اکسیدهای منگنز با جذب آهن (*35/0r=) و شاخص کلروفیل برگ سالم (**37/0r=) و برگ پایینی (**53/0r=) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. شکل های تبادلی (**51/0r=)، متصل به ماده‌آلی (*37/0r=)، باقی مانده (**57/0r=) و آهن کل (*46/0r=) خاک همبستگی مثبت معنی داری با درصد رس خاک نشان دادند. عصاره گیری ساده با dtpa به تنهایی قادر به برآورد آهن قابل جذب گیاه نیست، بنابراین، شکل‌های مختلف آهن و میزان رس خاک نیز در این زمینه باید مدنظر قرارگیرند.