ارزیابی آلایندگی و خطرات سلامتی برخی از فلزات سنگین در گرد و غبار مرکز شهر زنجان

در دهه های اخیر آلودگی با منشا صنعتی به عنوان اصلی ترین عامل تخریب محیط زیست محسوب می شود. به همین منظور هدف از این مطالعه، بررسی آلایندگی و خطرات سلامتی فلزات سنگین سرب، روی، کادمیوم و آرسنیک در گرد و غبار شهر زنجان که با صنایع ذوب و پالایش فلزات سنگین احاطه شده، می باشد. نمونه برداری از گرد و غبار 5 ناحیه از مرکز شهر زنجان صورت گرفت و پس از آماده سازی نمونه ها به دستگاه icp-ms تزریق شد. نتایج غلظت فلزات سنگین با استفاده از شاخص های آلودگی، ریسک اکولوژیک و شاخص های سرطانزایی و غیر سرطانزایی مورد ارزیابی قرار گرفت. فصل بهار بخصوص از منظر غلظت روی (0.003 میلی گرم بر کیلوگرم) و سپس سرب (^-410×4 میلی گرم بر کیلوگرم) و کادمیوم (5-10×6 میلی گرم بر کیلوگرم) در وضعیت نامطلوبی قرار داشت و در فصل زمستان غلظت آرسنیک (5-10×4 میلی گرم بر کیلوگرم) بالاتر بود. در فصل بهار آرسنیک (19.6) و روی (12) غنی شدگی بیشتری نشان داده و در مجموع شاخص غنی شدگی آرسنیک (میانگین سالانه 11.8) بالاترین غنی شدگی را نشان داد. در تمام فصول، کادمیوم و سرب غنی شدگی کم تا متوسط داشتند. شاخص درجه ی آلودگی در فصل بهار بالا (4.1) و در سایر فصل ها در وضعیت کم تا متوسط آلودگی قرار داشت. کودکان با خطر سرطانزایی 6-10×1.4 بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر بودند. بخصوص خطر بلع ذرات آلوده به روی بالاتر بود. نتایج بدست آمده از شاخص های آلودگی و خطرات سلامتی، نشان داد که منبع آلودگی فلزات مورد مطالعه، فعالیت های انسان زاد از قبیل فعالیت های صنعتی اطراف شهر زنجان، ترافیک، تاسیسات صنعتی و سوختن سوخت های فسیلی است.

evaluation of pollution and health hazards of some heavy metals in dust in the center of zanjan city

in recent decades, pollutions of industrial sources are considered as the main cause of environmental degradation. therefore, the purpose of this study was to investigate the pollution and pathogenicity of lead, zinc, cadmium and arsenic in the dust of zanjan city, iran, which is surrounded by smelting and refining industries of heavy metals. dust samples were taken from 5 areas in center of zanjan city and after preparing the samples, they were injected into icp-ms. the results of heavy metal concentrations were evaluated using pollution, ecological risk and carcinogenic and non-carcinogenic indicators. in spring was especially unfavorable in terms of zinc concentration (0.003 mg kg-1) and then lead (4×10-4 mg kg-1) and cadmium (5×10-6 mg kg-1) and in winter, the concentration of arsenic (4×10-5 mg kg-1) was higher. in spring, arsenic (19.6) and zinc (12) showed more enrichment and in general, arsenic enrichment index (annual average of 11.8) showed the highest enrichment. in all seasons, cadmium and lead were moderately enriched. the degree of pollution was high in spring (4.1) and in other seasons was low to moderate. children at risk of carcinogenicity were (1.4×10-6) more than adults. in particular, the risk of swallowing contaminated particles was higher. the results obtained from the indicators of pollution and health hazards showed that the source of pollution of the studied metals is anthropogenic activities such as industrial activities around the city of zanjan, traffic, industrial facilities and burning fossil fuels.