بررسی ارتباط کربن آلی رسوب با ویژگی‌های هیدروژئومورفولوژیک حوزه آبخیز (مطالعه موردی: استان اردبیل)

شناخت عوامل موثر در ایجاد رسوب، نقش مهمی در درک پدیده فرسایش و عواقب آن داشته و از اصول مهم مدیریت بهینه یک حوزه آبخیز به شمار می رود. در بررسی ارتباط میان پارامترهای محیطی و هیدروژئومورفولوژیک حوزه آبخیز با فرسایش و رسوب تاکنون بیشتر بر ویژگی های کمی رسوبات تاکید شده، در حالی که در این پژوهش ارتباط کربن آلی رسوب به عنوان یک شاخص مهم کیفیت با پارامترهای اقلیمی شامل بارندگی متوسط سالانه، دمای میانگین سالانه، توپوگرافی شامل ارتفاع، درصد شیب، جهت شیب و عامل زمین شناسی (سازند) در سطح استان اردبیل بررسی شده است. 98 نمونه رسوب پس از جمع آوری از سطح محدوده مطالعاتی، در آزمایشگاه به روش والکلی بلک اصلاح شده برای استخراج میزان کربن آلی تجزیه و آزمایش شده و با استفاده از روش های آماری رگرسیون گام به گام و رگرسیون حداقل مربعات جزئی (plsr) مورد آنالیز و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد از میان پارامترهای هیدروژئومورفولوژیک، دو پارامتر جهت شیب و مقاومت سازند نسبت به فرسایش به ترتیب با ضرایب رگرسیونی 0.293- و 0.078- به عنوان عوامل تاثیرگذار بر کربن آلی رسوب شناخته شدند که همبستگی و ارتباط معکوسی با آن دارند و جهت شیب تاثیر معنی دارتری نسبت به عامل سازند برای تبیین تغییرات کربن آلی رسوب دارد که خروجی هر دو مدل رگرسیونی تقریبا مشابه می باشد. بنابراین کربن آلی رسوب علاوه بر کمیت و مقدار رسوبات می تواند به عنوان شاخصی مهم برای بررسی وضعیت فرآیندهای تخریب و فرسایش حوزه آبخیز و همچنین هدررفت کربن آلی خاک مورد توجه قرار گیرد.

investigation of the relationship between sediment organic carbon and hydrogeomorphological characteristics of the watershed (case study: ardabil province)

recognition of effective parameters in sediment production has an important role in understanding the phenomenon of erosion and its consequences and is one of the important principles of optimal management of a watershed. in the study of the relationship between watershed environmental and hydrogeomorphological parameters with erosion and sediment, the quantity and amount of sediment has been considered so far, while in this research, has been studied the relationship between important climatic parameters including average annual rainfall, average annual temperature, altitude, slope, aspect and geological factor (formation) with sediment organic carbon as an important parameter and qualitative indicator in some of the ardabil province watersheds. 98 samples of sediment after collecting from the study area, were analyzed in the laboratory by walkley - black method to extract the amount of organic carbon, then performed statistical analyze on samples using stepwise regression and partial least squares regression (plsr) models. findings showed that among the hydrogeomorphological parameters, slope and formation with regression coefficients of - 0.293 and -0.078, respectively, were identified as factors affecting the sediment organic carbon, so that both parameters have an inverse correlation with the sediment organic carbon and aspect parameter is more effective than the formation and output of both regression models is almost the same. therefore, sediment organic carbon, in addition to the quantity and amount of sediments, can be considered as an important indicator for studying the degradation processes, watershed erosion and loss of soil organic carbon.