ارزیابی خطر تخریب خاک با روش کمی فائو-یونپ در اراضی دشت جوپار استان کرمان

در مقیاس طول عمر انسان، خاک یکی از منابع طبیعی اصلی تجدید ناپذیر در جهان است. تخریب خاک یک تهدید جدی در جهان به شمار می‌رود، زیرا در درازمدت باعث کاهش توان تولید زیستی، اقتصادی خاک و ناپایداری محیط زیست می‌شود. در نتیجه ارزیابی عوامل موثر در تخریب خاک و تعیین مناطق مبتلا به این معضل، در حفاظت خاک اهمیت بسزایی دارد. یکی از مناسب‌ترین روش‌ها جهت ارزیابی تخریب خاک، روش فائو – یونپ می‌باشد که در آن فاکتورهای متعدد فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی تخریب خاک به روش کمی فائو و یونپ در اراضی دشت جوپار می‌باشد. به همین منظور، ابتدا محل 46 نقطه نمونه‌برداری (شامل 16 مته و 30 خاکرخ) با روش شبکه‌ای منظم، بر روی نقشه توپوگرافی منطقه با مساحت 90 کیلومتر مربع و مقیاس 1:25000 تعیین شدند. درنهایت پس از تعیین ویژگی های شیمیایی و فیزیکی 184 نمونه خاک به روش‌های استانداردآزمایشگاهی، در هر یک از اجزای واحد اراضی، ویژگی های یک خاکرخ شاهد، مورد طبقه‌بندی نهایی و ارزیابی قرارگرفت. در این پژوهش تاًثیر ویژگی های شیمیایی (شوری، سدیمی بودن و آلودگی آب های زیرزمینی) و ویژگی های فیزیکی (تراکم خاک و عمق آب زیرزمینی) بر روی تخریب خاک با استفاده از رابطه ها و ضرایب وزنی ارائه شده در روش فائو – یونپ ارزیابی شد و خطر تخریب خاک منطقه به دست آمد. نتایج ارزیابی مشخص کرد که 39.2 درصد از کل منطقه مورد مطالعه که اراضی قابل کشت را تشکیل می دهند، در معرض خطر تخریب اراضی قرارگرفته اند؛ به طوری که 28.2 درصد کل منطقه به دلیل خطرات تخریب شیمیایی در کلاس تخریب خیلی زیاد و 11 درصد اراضی از این نظر در کلاس تخریب متوسط ارزیابی می گردند. نتایج موید این مطلب است که در ایجاد خطر تخریب شیمیایی عامل شوری ایجادشده ناشی از سازند زمین شناسی شور که با اقلیم خشک منطقه تاثیر آن دوچندان شده، موثر است. در بروز تخریب فیزیکی اراضی منطقه نیز عامل تراکم در اثر چرای بی رویه دام ها موثرترین عامل بر اساس مدل فائویونپ معرفی می گردد که در کلاس تخریب با خطر کم طبقه بندی شدند.

The Assessment of Soil Degradation Risk using Quantitative FAO / UNEP Method in Joupar Plain, Kerman Province

Abstract Soil is the main nonrenewable natural source in the world. Soil degradation is the main threat across the globe and cause to decrease the soil ability in economical and biological production as well as environmental Instability. Therefore, the consideration of affective factors of soil degradation and determination of regional solutions has an important role in using and protecting soils. One of the suitable methods in studying the soil degradation is FAO/ UNEP method that studies different soil physical and chemical factors. The purpose of this research, therefore, was to study the soil degradation in Joupar plain by quantitative FAO/ UNEP method approach.  To do this research, the 46point sampling (auger and profile) on topographic map with a scale of 1: 25,000 with regular network, was determined. Finally, in each land unit components, a control profiles, the sampling was done and the final classification. The chemical and physical properties of soil were determined by conventional methods. The effect of chemical properties (salinity and alkalinity) and physical properties (density, soil and water table depth) on soil degradation using the formula and weighting coefficients presented in FAO UNEP assessment and destruction of soil was obtained. The results of this study showed that the total of 39.2 percent of the studied lands were prone to the chemical soil degradation in which 28.2 percent of the area were classified as very high and 1l percent classified as low risk in this regard. The total physical degrading risk of the studied lands were determined about 39.2 percent in which 28.2 percent of the lands classified as low risk while 11 percent were considered at medium level of degradation risk. It was also found physical properties density had the greatest impact on the destruction area.