عوامل موثر بر توزیع شکل‌های پتاسیم در برخی خاک‌های آهکی استان کهگیلویه و بویراحمد

عوامل متعددی می‌توانند بر توزیع شکل‌های پتاسیم در خاک‌های آهکی موثر باشند. بدین منظور، تعداد 70 نمونه سطحی (020 سانتی متر) و زیرسطحی (2040 سانتی متر) از خاک‌های استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شد. ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و کانی‌شناسی خاک ها و شکل‌های مختلف پتاسیم آنها شامل محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی اندازه‌گیری شد. خاک‌های مورد مطالعه در رژیم‌های رطوبتی زریک و یوستیک و رژیم‌های حرارتی مزیک، ترمیک و هایپرترمیک تکامل یافته بودند. خاک‌ها دارای کانی‌های ایلیت، اسمکتیت، کلریت و پالیگورسکیت و مقدار کمی ورمیکولیت، کائولینیت و کوارتز بودند. در مناطق مرطوب‌تر، کانی های عمده خاک اسمکتیت و ایلیت و در مناطق خشک‌تر پالیگورسکیت بود. مقادیر پتاسیم محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی در خاک‌های مورد مطالعه به‌ترتیب از 1.2 تا 12.1، 111 تا 521، 153 تا 1705 و 4584 تا 10379 میلی‌گرم بر کیلوگرم در خاک‌های سطحی و از 0.2 تا 5، 25 تا 403، 72 تا 1016 و 3227 تا 9541 میلی‌گرم بر کیلوگرم در خاک‌های زیرسطحی متغیر بود. مقدار پتاسیم تبادلی، غیرتبادلی، ساختمانی و کل ارتباط مثبت و معنی‌داری با مقدار رس و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و ارتباط منفی و معنی‌داری با مقدار کربنات کلسیم داشتند. شکل‌های مختلف پتاسیم (به‌جز شکل محلول) نیز با یکدیگر ارتباط مثبت و معنی‌داری (ضریب همبستگی از 0.48 تا 0.99) داشتند که این امر نشان از تعادل بین شکل‌های مختلف پتاسیم دارد. مطالعات کانی‌شناسی نشان داد که مقدار پتاسیم تبادلی در خاک‌های مورد مطالعه با اسمکتیت و مقدار پتاسیم غیرتبادلی با ایلیت ارتباط دارند، در حالی که مقدار پتاسیم ساختمانی و کل در خاک‌های دارای اسمکتیت و ایلیت بالاتر، به‌طور معنی‌داری بیشتر از سایر خاک‌ها بود. با این حال نیاز به مطالعات بیشتر در زمینه کانی‌شناسی بخش شن و سیلت خاک‌های مورد مطالعه و بررسی ارتباط آن ها با وضعیت پتاسیم خاک وجود دارد.

Factors affecting potassium pools distribution in some calcareous soils of Kohgilouye and Boyerahmad province

Different factors may affect potassium (K) content in calcareous soils. Potassium forms distribution as a function of various soil physicochemical properties was examined on seventy surface (020 cm) and subsurface (2040 cm) soil samples of Kohgilouye and Boyerahmad province, southwest of Iran. Soil physical, chemical and mineralogical properties were determined according to standard methods. The soil was classified in Xeric and Ustic moisture regimes and Mexic, Termic, and Hyperthermic thermal regimes. As the result, the common clay minerals associations were found to be illite, smectite, chlorite and palygorskite with less content of vermiculite, kaolinite and quartz. Smectite, illite, and palygorskite were the main clay minerals occurring in humid and arid regions respectively. Soil soluble, exchangeable, nonexchangeable and structural K concentrations ranged from 1.212.1, 111521, 1531705 and 458410379 mg kg1 at the surface and 0.25.0, 25403, 721016 and 32279541 mg kg1 at the subsurface soil samples respectively. Exchangeable, nonexchangeable, structural and total K concentrations positively correlated with soil clay content and cation exchange capacity (CEC), however negatively significant correlation was obtained with calcium carbonate content. Different forms of K (except soluble K) had positive and significant relationships with each other (r of 0.480.99) and this indicated the equilibration among K forms. Mineralogical studies indicated the positively influence of clay minerals, especially illite and smectite, on exchangeable and nonexchangeable soil K. While the structural and total K contents most affected by smectite and illitic clay minerals. Future studies are required about the mineralogy of soil sand and silt fractions and their influence on soil K status.