یادداشت تحلیلی: بررسی طرح‌های انتقال آب، برای تامین آب شرب شهر مشهد از منابع داخل کشور

چالش‌های تامین آب شهر مشهد و طرح‌‏های انتقال آب در این پژوهش بررسی شده است. وضعیت منابع آب دشت مشهد و کاهش سهم سدها در تامین آب شرب شهر و افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی، متولیان را به فکر طرح‌های انتقال آب واداشته است. این طرح‌‏ها به صورت کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. طرح‌های انتقال آب از هزار مسجد و دریای عمان به عنوان مهمترین پروژه‌های در دست اجرا معرفی شده و چالش‌های محیط‏زیستی و اجتماعی هر کدام ذکر شده است. شکاف میان منابع و مصارف آب در دشت مشهد و مسائل مغفول در طرح انتقال آب از دریای عمان، از جمله تمرکز بر راهکارهای سازه‌ای و عدم توجه کافی به مدیریت تقاضا، ابهام در تامین مالی پروژه، نقش بخش خصوصی و تاثیر آن بر امنیت ملی و لزوم مشارکت اجتماعی در طرح‌های مدیریت مصرف آب، مورد بحث قرار گرفته است. در پایان، راهکارهای پیش‌رو برای مدیریت منابع آب، از جمله اصلاح نظام حکمرانی، افزایش مشارکت ذی‏نفعان، ایجاد سازوکارهای اعتمادساز، مدیریت یکپارچه منابع آب و توسعه روش‌های نوین مدیریت تقاضا، مانند بازار آب، افزایش ذخیره آب در آبخوان، کاهش مصارف کشاورزی، تصفیه پساب، و تغذیه مصنوعی آبخوان، پیشنهاد شده است.

analytical note: study of water transfer plans for supplying drinking water to mashhad urban area from domestic sources

this study examines the water supply challenges in mashhad urban area and after-transfer projects. the status of mashhad plain’s water resources, the decreasing share of dams in supplying the city’s drinking water, and the increasing reliance on groundwater extraction have prompted authorities to consider water transfer projects. these projects have been thoroughly analyzed in short-term, mid-term, and long-term perspectives. the water transfer projects from hezar masjed and the oman sea have been introduced as the most significant ongoing initiatives, along with discussions on some of their environmental and social challenges. the gap between water resources and consumption in mashhad plain and the overlooked issues in the oman sea water transfer project—such as the focus on structural solutions while neglecting demand management, ambiguity in project financing, the role of the private sector and its impact on national security, and the necessity of social participation in water consumption management—have been addressed. finally, strategies for water resource management have been proposed, including governance system reforms, increasing stakeholder participation, establishing trust-building mechanisms, integrated water resource management, and implementation of innovative demand management approaches. these include water markets, enhancing groundwater recharge, reducing agricultural water consumption, wastewater treatment, and artificial aquifer recharge.