ارزیابی شاخص فقر آب کشاورزی استان همدان و شناسایی مولفه‌های بحرانی

باتوجه‌‏به افزایش جمعیت، محدود بودن ظرفیت منابع آبی و تغییر اقلیم بروز خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود، این مهم سبب ایجاد حساسیت متخصصان توسعه درباره این منبع حیات بخش و تنظیم چهارچوب عرضه منابع آبی شده است. در این راستا بهره‌گیری شاخصی چند‌ بعدی در قالب پنج محور اصلی در برگیرنده منابع، دسترسی، مصرف، ظرفیت و محیط‏زیست، به‏‏‌منظور بررسی عوامل موثر در بحران آب کشاورزی ارزیابی دسترسی به منابع آب کشاورزی و همچنین بررسی کمبود آب در سطح فرامنطقه‌ای سودمند خواهد بود. بنابراین در این مقاله با هدف محاسبه شاخص فقر آب کشاورزی ابعاد مختلف موثر بر فقر آبی بررسی و سپس به تبیین شاخص‌های بحرانی در شهرستان‌های مورد مطالعه پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد، شهرستان کبودراهنگ به دلیل ضعف در دو مولفه محیط‏زیست (مصرف زیاد سموم و کود و کیفیت پایین آب) و دسترسی (دسترسی کشاورز به آب و پتانسیل زمین) با فقر آب کشاورزی معادل 42/06 وضعیت بحرانی‌تری نسبت به سایر شهرستان‏‏‌ها دارد. شهرستان ملایر به دلیل دسترسی بهتر به منابع و کسب امتیاز بالاتر در مولفه محیط‏زیست از دیدگاه شاخص فقر آبی وضعیت مطلوب‌تری دارد. همچنین یافته‌ها نشان‌دهنده ضعف مدیریت مصرف منابع آب و پایین بودن ظرفیت انسانی و واقعی (توان کشاورز برای مدیریت کردن آب کشاورزی در سطح مزرعه) در شهرستان‌های مورد مطالعه است.

evaluation of agricultural water poverty index in hamadan province and identification of critical components

attention to the increase in population, the limited capacity of water resources and climate change, the occurrence of drought will be inevitable. this issue has led to the sensitivity of development specialists regarding this life-giving resource and the regulation of the framework for the supply of water resources. in this regard, the multi-dimensional index in the form of five main axes, including resources, access, consumption, capacity and environment, would be beneficial for examining the effective factors contributing to the agricultural water crisis. in order to evaluate the access to agricultural water resources and investigate water scarcity at the trans-regional level. in this paper, with the aim of calculating the agricultural water poverty index, various dimensions affecting water poverty were investigated and then the critical indicators were explained in each city. therefore, this article aims to calculate the agricultural water poverty index by examining various dimensions contributing to water poverty. afterwards, critical indicators were explained in the studied cities to address the issue thoroughly. the research results showed that due to the weaknesses in two environmental components (high consumption of poisons and fertilizers and low water quality) and access (farmer’s access to water and land potential) kaboodarahang county has a more critical agricultural water scarcity situation of 42.06 compared to other counties. malayer city has a more favorable situation due to better access to resources and higher scores in the environmental component from the point of view of the water poverty index, also the findings of the weak management of water resource consumption and the low human and real capacity (farmer’s ability to manage agricultural water at farm level), in the studied areas.