ارائه مدل جامع ارزیابی و کاهش ریسک شبکه راه ‌های شهری در برابر زلزله؛ مطالعه موردی: شهر قم

شبکه‌های راه یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های عمرانی برای انجام عملیات واکنش اضطراری پس از زلزله را تشکیل می‌دهند. با توجه به ضرورت انجام عملیات امداد و نجات در 72 ساعت اول پس از زلزله که به آن زمان طلایی گفته می‌شود، عدم وجود شبکه راه کارآمد منجر به افزایش قابل توجه تلفات و خسارات می‌گردد. بنابراین نیاز اساسی به تهیه ابزارهای مدیریتی جهت کمک به کاهش ریسک شبکه راه در صورت وقوع زلزله و اعمال اقدامات مداخله مناسب قبل وقوع زلزله وجود دارد. در این راستا، در این مقاله ابتدا مدلی جامع برای ارزیابی ریسک شبکه راه‌های درون‌شهری با تاکید بر مولفه‌های فیزیکی و اجتماعی ارائه شده است. در این مدل چهار شاخص خطر، آسیب‌پذیری، ظرفیت پاسخ و مولفه‌های عملکردی به‌عنوان شاخص‌های اصلی ریسک در نظر گرفته شد. در گام بعدی مدل پیشنهادی در منطقه چهار شهر قم پیاده‌سازی شد و زون‌های با ریسک بالا شناسایی شدند. سپس اقدامات مداخله مناسب ارائه و اولویت‌بندی شدند. نتایج نشان می‌دهد اقداماتی نظیر پایدارسازی شیب‌ها در نواحی با پتانسیل بالای زمین‌لغزش، تعریض معابر در زون‌های با درصد بالای راه‌های باریک و مقاوم‌سازی سازه‌های مجاور راه به ترتیب منجر به کاهش متوسط ریسک تا حدود 12.2، 7.4 و 11.85 درصد می‌شود. علاوه بر این، با توجه به عدم وجود شبکه راه اضطراری در شهر قم، ایجاد این شبکه منجر به بهبود ظرفیت پاسخ و کاهش ریسک در منطقه مطالعاتی تا حدود 6.6 درصد می‌گردد.

presenting a comprehensive model for assessing and reducing the risk of urban road networks against earthquakes; case study: qom city

road networks play an important role in emergency responses after an earthquake. the absence of an efficient road network can have significant consequences, resulting in a higher number of casualties and extensive damages, especially during the critical first 72 hours, generally known as the &golden time&. consequently, there is a fundamental need to develop management tools in order to minimize the risk to road networks in the event of an earthquake by implementing appropriate intervention measures prior to seismic events.this study proposes a comprehensive model that assesses the risk associated with urban road networks, focusing on both physical and social parameters. the model incorporates four main risk indicators, namely hazard, vulnerability, response capacity, and performance parameters. by considering these indicators, a thorough evaluation of the risk levels can be obtained.to demonstrate the practical application of the model, it was implemented in qom city. the implementation led to the identification of high-risk zones within the city. consequently, appropriate intervention measures were proposed and prioritized based on the assessment results. for areas prone to landslides, one of the suggested interventions was slope stabilization. additionally, widening roads in zones with a high concentration of narrow paths and strengthening adjacent road structures were recommended. implementation of these interventions resulted in an average risk reduction of approximately 12.2%, 7.4%, and 11.85%, respectively.importantly, the study also highlighted the absence of an emergency road network in qom city. recognizing this deficiency, the development of such infrastructure was identified as an effective intervention measure. the establishment of an emergency road network not only improves the response capacity but also reduces the overall risk in the study area by approximately 6.6%.in conclusion, improving the management and risk assessment of road networks is crucial for effective emergency response following an earthquake. this research presents a comprehensive model that incorporates various risk indicators to assess urban road networks. the application of this model in qom city allowed for the identification of high-risk zones and prioritization of intervention measures. the results emphasize the importance of interventions such as slope stabilization, road widening, strengthening of adjacent road structures, and the development of an emergency road network. implementing these interventions can significantly reduce the overall risk and enhance the response capacity in the event of an earthquake.