بررسی اثر نسبی متغیرهای هواشناسی بر تبخیر-تعرّق پتانسیل گیاه مرجع در نواحی البرز جنوبی

در این مطالعه تبخیر- تعرّق پتانسیل گیاه مرجع (et0) با روش پنمن- مانتیث (فائو 56) برای پنج ایستگاه‌ منتخب در دامنه‌های جنوبی کوه البرز محاسبه شد.ابتدا روند تغییرات et0 سالانه ایستگاه ها با آزمون ناپارامتری من-کندال تحلیل گردید وسپس تجزیه به عامل ها برای تعیین اثر نسبی متغیرهای اقلیمی روی et0 هر ایستگاه انجام شد. از ماتریس همبستگی هفت متغیر اقلیمی به عنوان ماتریس مشابهت استفاده شد. برای هر ایستگاه دو عامل اول انتخاب و ضرایب عامل ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که کمترین مقدار et0 سالانه در ایستگاه اردبیل (800 تا 1100 میلیمتر) و بیشترین آن درایستگاه سبزوار (1200 تا 1700 میلیمتر) بود. می باشد. بیشترین آماره z در et0 سالانه ایستگاه تهران برابر با 4.46 بود. ایستگاه قزوین با داشتن آمارهz  معادل با 4.24 در ردیف دوم قرار داشت. شیب خط روند  et0در همه ایستگاه ها (به جز زنجان) صعودی و تند ترین آن ها متعلق به ایستگاه های سمنان و تهران به ترتیب با شیب های 5.31 و 5.27 بود. تجزیه به عامل ها نشان داد که دو مولفه نخست واریانسی در اغلب ایستگاه ها واریانس قابل توجهی از داده ها را در بر دارد. درایستگاه تهران 86.65 درصد واریانس با دو عامل نخست توجیه می شود. بیشترین ضریب عامل اول در همه ایستگاه ها (به جز سمنان) حداکثر درجه حرارت هوا، و بیشترین ضریب عامل دوم، سرعت باد در ارتفاع ده متری است. براساس ضریب عامل اول، در اکثر ایستگاه ها، متغیرهای مهم تاثیر گذار روی et0 شامل حداکثر درجه حرارت هوا، حداقل درجه حرارت هوا و ساعات آفتابی می باشند. براساس ضریب عامل دوم، سرعت باد مهم ترین متغیر موثر بر et0در اکثر ایستگاه ها بوده است.  

investigation of relative importance of meteorological variables on potential reference crop evapotranspiration in southern alborz region introduction

evapotranspiration is one of the main elements of hydrologic cycle. accurate determination of reference crop potential evapotranspiration (et0) is crucial in efficient use of water in irrigation practices. et0 can be measured directly by lysimeters or estimated indirectly by many different empirical methods. direct measurement is cumbersome, needs for more time and costly. therefore, many investigators used empirical methods instead of direct measurements to estimate et0. nowadays, the fao-56 penman monteith (pmf56) method is known a bench mark for comparing the other empirical methods. for example, in the works of zare abyaneh et al. (2016), biazar et al. (2019), dinpashoh et al. (2021) and dinpashoh et al. (2011) pmf56 method was used to estimate et0 and comparing the outputs of other empirical methods. many researchers analyzed trends in et0 time series in different sites around the earth. among them it can be referred to the works of sabziparvar et al. (2008), babamiri & dinpashoh (2015), dinpashoh et al. (2021), dinpashoh  (2026) and tabari et al. (2013). et0 can be affected by many different climatic factors such as maximum air temperature (tmax), minimum air temperature (tmin), relative humidity (rh), wind speed, and actual sunshine hours. factor analysis (fa) is a multivariate method that reduces data dimensionality. in general, climatic variables have high correlation with each other. on the other hand, these variables affect et0. the fa can be used to reduce data dimensionality in which correlated variables converted to few uncorrelated factors.