تلفیق شاخص‌های زمینی و پوشش گیاهی برای برآورد و شناسایی خطر فرسایش خاک در حوضه آبخیز عموقین اردبیل

فرسایش خاک یکی از مشکلات محیطی است که تهدیدی برای منابع طبیعی، کشاورزی و محیط‌زیست به‌شمار می‌رود. در این راستا، اطلاعات زمانی و مکانی فرسایش خاک در اقدامات مدیریتی، کنترل فرسایش و مدیریت حوزه‌های آبخیز نقش موثری دارد. امروزه عدم استفاده صحیح از اراضی و تغییرات کاربری اراضی مانند تبدیل جنگل‌ها و مراتع به اراضی کشاورزی، چرای مفرط، شخم روی شیب‌های تند، باعث افزایش میزان فرسایش خاک و رسوب شده است. کاربری‌های مختلف اراضی مقادیر مختلف فرسایش را ایجاد می‌کنند و مدیریت اراضی نقش به‌سزایی در جلوگیری از فرسایش دارد. در مطالعه حاضر، هدف تلفیق شاخص‌های زمینی و پوشش گیاهی برای برآورد و شناسایی خطر فرسایش خاک در حوضه آبخیز عموقین با استفاده از مدل rusle است. لایه‌ پارامترهای مدل rusle شامل لایه فرسایندگی باران، لایه خاک، لایه توپوگرافی، لایه پوشش گیاهی و عامل حفاظتی خاک هم‌چنین آمارهای مختلف مربوط به ایستگاه‌های باران‌سنجی، هیدرومتری، نقشه‌های توپوگرافی، و زمین‌شناسی و نیز بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی gis و سنجش ‌از دور استفاده ‌شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که مقدار متوسط فرسایش سالانه خاک برای کل حوضه در دامنه بین 1.21 تا 5.53 تن در هکتار در سال متغیر است. هم‌چنین بررسی روابط رگرسیونی بین فاکتورهای مدل rusle و مقدار فرسایش سالانه خاک نشان داد که فاکتور توپوگرافی (ls) دارای ارتباط کمی با میزان فرسایش سالانه خاک به‌وسیله مدل rusle دارد. هم‌چنین در بررسی دیگر بین شاخص‌های زمینی با مدل rusle نتایج نشان داد که عامل پوشش گیاهی با ضریب تعیین 0.47 درصد نسبت به سایر شاخص‌های مورد مطالعه دارای هم‌بستگی بیش‌تری است، شاخص قدرت جریان نیز با ضریب تعیین 0.07 درصد دارای کم‌ترین هم‌بستگی بین شاخص‌های مورد مطالعه است. این تحقیق امکان تلفیق شاخص‌های موثر توپوگرافی و پوشش گیاهی بر فرسایش و نیز  امکان استفاده از سایر شاخص‌های موثر را تائید می‌نماید.

integrating terrain and vegetation indices to estimate and identify the soil erosion risk amoughin watershed, ardabil

soil erosion is one of the environmental problems that is a threat to natural resources, agriculture and the environment, and in this regard, assessing the temporal and spatial amount of soil erosion has an effective role in management, erosion control and watershed management. the main aim of this study was to estimate soil erosion in amoqin watershed and its relationship with well known vegetation based and topographic related indices. the meteorological data has been used to determine the rainfall erosivity. the rainfall erosivity index was calculated using the modified fournier index during the 10 year available recorded rainfall data. the value of ls factor has been calculate using digital elevation model. meanwhile, c and p factors were determined based on the utilization scheme and condition of the study area. data were analyzed and processed using arcmap 10.1, envi 5.3, and excel software. in this study, rusle model was used to estimate soil erosion, in gis environment. according to the results, the amount of factor r in amoqin watershed varies from 12.32 to 50.52 mj/ha/h per year. the variation of soil erodibility index (k) over the study area is between 0.25 to 0.42. the amount of ls factor varies between 0.19 and 0.38, which is more in high slopes, especially around the waterways and uplands of the study area. the variation of c factor was estimated to be around 0.18 to 0.4. in general, it can be said that the central part of amoqin watershed has less c value due to the greater area of agricultural activities and the highest amount is related to western areas, especially southwest areas because existing the rangeland areas. due to the lack of protective measures in the study area, the amount of factor p was considered as unity for the whole region. the base layers of rusle factors were obtained and overlayed in gis to calculate the soil loss in tons per hectare per year. the map of annual soil loss indicate that the erosion amounts varies between 1.21 to 5.53 tons per hectare per year in different parts of the study area. according to the results, the vegetation factor with a coefficient of determination 0.47% had a significant correlation with soil loss. the stream power index with the coefficient of determination of % 0.07% had the lowest correlation with soil erosion values.