واکاوی آماری و تحلیل فضایی بارش‌های فرین دشت کاشان

واکاوی آماری و تحلیل فضایی بارش‌های فرین بعنوان یکی از مولفه‌های ابزار مدیریت برای پیشگیری یا کنترل خطرات ناشی از این پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. هدف این پژوهش، بررسی آماری و تحلیل فضایی بارش‌های فرین در دشت کاشان است. بارش‌های فرین ایستگاه همدید کاشان به صورت نقطه‌ای در مقطع زمانی 1971 2022 میلادی و سال آبی 1351 1350 تا 1401 1400 در مجموع 18618 روز تحلیل آماری شد. سپس شش مورد بارش فرین فراگیر انتخاب و با داده‌های بارش 13 ایستگاه همدید و 11 ایستگاه باران سنجی با روش‌های زمین‌آمار و تحلیل فضایی مورد واکاوی قرار گرفت. با استفاده از مدل‌های واریوگرام و روش کریجینگ، نقشه‌های پهنه‌بندی بارش فرین دشت کاشان تهیه گردید. نتایج نشان داد فراوانی وقوع بارش‌های سنگین و ابرسنگین در فصل زمستان و بارش‌های بسیار سنگین در فصل بهار بیش از سایر فصول است. همبستگی بسیار بالای بارش سالانه با مجموع و فراوانی بارش‌های فرین نشان می‌دهد حجم بارش سالانه بیش از آنکه از توزیع بارش در طول سال تاثیر پذیرد از تمرکز بارش در مقاطع کوتاه چند روزه متاثر می‌شود. از این رو مشخص شد بارش های فرین در بارش کل و رواناب سطحی و در نتیجه بیلان آب منطقه نقش مهمی را ایفا می کند. نقشه‌های پهنه‌بندی نشان داد بارش 20 فروردین 1399، که تمرکز آن بر نوار غربی و ارتفاعات حوضه است سبب فرسایش ارتفاعات و ایجاد سیلاب در پایکوه‌ها و نواحی کم ارتفاع دشت می‌گردد. همچنین بارش‌هایی مانند بارش 17 اسفند 1397 که بیشترین تمرکز آن در نواحی مرکزی است، برای ایجاد آبگرفتگی توان بالایی دارند .

statistical and spatial analysis of extreme precipitation in kashan plain

the statistical and spatial analysis of extreme rainfall is considered as one of the components of the management tool to prevent or control the risks caused by this phenomenon. the purpose of this research is to statistically investigate and spatially analyze the extreme precipitations in the kashan plain.the extreme rainfall of kashan synoptic station were statistically analyzed in the period of 1971 2022 ad and the water year of 1350 1351 to 1401 1400 for a total of 18618 days.then six cases of widespread extreme rainfall were selected and analyzed with the rainfall data of 13 synoptic stations and 11 rain gauge stations using geostatistics and spatial analysis methods.the extreme rainfall zonation maps of kashan plain were prepared using by variogram models and kriging method.the results showed that the frequency of heavy and super heavy rains in winter and very heavy rains in spring is more than other seasons.the very high correlation of annual rainfall with the total and frequency of extreme rainfall shows that the volume of annual rainfall is more affected by the concentration of rainfall in short periods of a few days than by the distribution of rainfall throughout the year.therefore, it was found that extreme precipitation plays an important role in the total precipitation and surface runoff, and as a result, the water balance of the region.the zoning maps showed that the rainfall of april 8, 2020, which is concentrated on the western belt and the heights of the basin, causes the erosion of the heights and causes floods in the foothills and low lying areas of the plain. also, rains such as the rains of march 8, 2019, which are most concentrated in the central areas, have a high potential to cause flooding.