تحلیل وضعیت تاب آوری منطقه‌ای در برنامه‌ریزی فضایی با تاکید بر موردپژوهی منطقه مرکزی ایران (استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد)

تاب‌آوری، به‌عنوان انگاشتی برای رویارویی با اختلالات، غافلگیری‌ها و تغییرات‌غیرمنتظره در سال‌های اخیر به‌مثابه توانایی مکان‌ها، جوامع و سیستم ‌ها در تحمل‌و‌ایستادگی در برابر خطرات به‌ وجود‌آمده از تنش‌ ها‌وفشارها مطرح شده‌است؛ به‌نحوی‌که سیستم بتواند سریعاً به وضعیت پیش‌از تنش بازگشته، تهدیدات آتی را پذیرفته و با آن ها رویارویی‌کند. منطقه‌ی‌مرکزی‌ایران، بنا به منطقه‌بندی مطالعات طرح‌کالبدی‌ملی‌ایران مشتمل بر سه استان اصفهان، چهارمحال‌وبختیاری و یزد، واقع در اقلیم ‌خشکِ بیابانی با بحران‌های متعدد محیطی مواجه‌است که وضعیت تاب‌آوری‌منطقه را دست‌خوش اختلال ساخته و در نتیجه طرح‌وکاربست هدف تاب‌آوری‌منطقه‌ای در سیاست‌گذاری‌ها‌و‌برنامه‌ریزی‌ها را جهت کاهش آسیب‌پذیری و مقابله با بحران‌های گوناگون فرامنطقه‌ای آشکار ساخته‌است. با وجود آشکار‌شدن ضرورت طرح مفهوم تاب‌آوری در سطحی فراتر از شهر، هم‌چنان چارچوب مشخصی برای اندازه‌گیری این وضعیت در سطح منطقه وجودندارد. بر این‌اساس پژوهش‌ِپیش‌ِ‌رو، با اعتقاد به فرامنطقه‌ای‌وچندبعدی بودن موضوع تاب‌‌آوری بر آن‌است تا با تعدیل‌وکاربست مفهوم تاب‌آوری به صورت یکپارچه و چندبعدی در سطح منطقه‌ای چارچوبی مناسب برای سنجش وضعیت تاب‌آوری‌منطقه‌ای به شیوه‌ی شاخص‌ترکیبی و از آن طریق برنامه‌ریزی کاهش‌آسیب و ارتقاء تاب‌آوری ارائه‌دهد. در این رابطه هدف‌کلان‌پژوهش به تدوین چارچوبی بهینه در راستای بررسی، سنجش و رتبه‌بندی وضعیت تاب‌آوری‌منطقه‌ی‌‌مرکزی‌ایران اختصاص‌یافته‌است. نتایج حاصل نشان‌می‌دهد که استان چهارمحال‌وبختیاری از بالاترین میزان تاب‌آوری برخوردار بوده و پس از آن به ترتیب دو استان اصفهان و یزد قراردارند. در این میان استان یزد پایین‌ترین میزان تاب‌آوری را در بین استان‌های منطقه‌ی‌مرکزی دارد؛ بنابراین، ضروری‌است در برنامه‌ریزی‌ها و تخصیص منابع به ارتقاء و بهبود بخش‌های دارای اولویت توجه ویژه‌ای شود. رویارویی با دستورکارهای تاب‌آوری مستلزم پذیرش رویکردهای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری فرامنطقه‌‌ای هم‌چون منطقه‌گرایی‌محیط‌زیستی است.

Regional Resiliency Measurement Framework and Spatial Planning Approaches, Case Study: Central Region Of Iran

Resilience, as a concept to confront abnormalities, surprises and unexpected changes in recent years has been raised as the ability of places, societies, and systems to respond to the dangers of tensions and pressures; so that the system can quickly return to prestressed situation, threats It accepts the future and confronts them. Central region of Iran according to the zoning studies of the national physical plan of Iran, including three provinces of Isfahan, Chaharmahal and Bakhtiari and Yazd, in a desert climate with many crises in the permafrost environment that has disturbed the state of resilience of the region, and as a result the scheme and target application regional resilience on policy and planning to reduce vulnerability and to cope with various transregional crises. Despite the fact that the concept of resilience at the level beyond the city has become apparent, there is still no clear framework for measuring this situation at the regional level. Based on this research, it is believed by the transregional and multidimensional nature of the resilience that by modifying and applying the concept of resilience to the integrated and multidimensional at the regional level, an appropriate framework for status measurement regional resilience in the form of a composite index and thereby risk reduction planning and promoting the resilience of the presentation To give. In this regard, the major purpose of the research is to develop an optimal framework for assessing, measuring and ranking the resilience situation in the central region of Iran. The results show that Chaharmahal and Bakhtiari province have the highest resilience and then there are two provinces of Isfahan and Yazd, respectively. In the meantime, Yazd province has the lowest resilience among the provinces of the central region; therefore, it is necessary to focus on planning and allocating resources to promote and improve priority sectors. Responding to resilience agendas requires the adoption of transregional planning and decisionmaking approaches such as environmental regionalism.