تحلیل الگوی فضایی-زمانی رقابت‌های منطقه‌ای در ایران و نقش آن بر مهاجرت‌های بین منطقه‌ای

رقابت‌های بین منطقه‌ای با توجه به تشدید حرکت سرمایه‌های مالی و نیروی انسانی در بین مناطق شهری در عصر جامعه شبکه‌ای در حال افزایش است. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت فزاینده این موضوع، الگوی فضایی-زمانی رقابت‌های بین منطقه‌ای را در ایران در فاصله زمانی 1395-1380 تحلیل و تاثیر این رقابت‌ها را بر تعیین الگوی مهاجرت‌های بین منطقه‌ای با استفاده از روش‌های آمار فضایی مانند روش موران افتراقی i، روش k-medioid و روش رگرسیون جغرافیایی موزون در فاصله زمانی 1395-1385 تبیین می‌کند. تحلیل الگوی تغییرات فضایی-زمانی مناطق موردمطالعه بر اساس شاخص رقابت‌پذیری منطقه‌ای و روش موران افتراقی i در فاصله زمانی 1395-1380 نشان داد که مناطق مشابه از نظر شاخص رقابت‌پذیری، در مجاورت جغرافیایی یکدیگر قرار ندارند و تغییرات هر منطقه در این فاصله زمانی بدون همبستگی معنادار فضایی-زمانی با مناطق مجاور آن رخ‌داده است. هم‌چنین طبقه‌بندی مناطق با استفاده از روش k-medioid و بر اساس شاخص رقابت بین منطقه‌ای در همین فاصله زمانی نشان داد که مناطق برخوردار از معادن نفتی و گازی عمده، در طبقات بالای رتبه‌بندی قرار دارند. هم‌چنین، شاخص رقابت‌پذیری منطقه‌ای بر اساس مدل رگرسیون جغرافیایی موزون قادر است از 0.01 تا 0.9 مقدار تغییر در تعداد مهاجران واردشده به هر منطقه را در سال 1385 و بین 0.22 تا 0.83 این تغییرات را در سال 1395 تبیین کند. بر اساس مدل رگرسیون ساده نیز شاخص رقابت بین منطقه‌ای 0.29 تغییر در تعداد مهاجران واردشده را در سال 1385 و 0.56 این تغییرات را در سال 1395 تبیین می‌کند.

spatio-temporal analysis of inter-regional competitiveness and its influence on inter-regional migration patterns in iran

improving regional-territorial competitiveness has become a critical issue in regional planning due to the increase in the spatial movements of financial resources and human capital in the contemporary networked society. considering the increasing importance of the issue, the present article using different spatial statistics methods such as differential moran i method i, k-medoids cluster analysis, and geographically weighted regression, focused on analyzing the spatial-temporal change in inter-regional competitiveness and its influence on inter-regional migration in iran from 2011 to 2016. the results showed that the pattern of spatio-temporal change in the inter-regional competitiveness index for each region during 2001-2016 has a weak correlation with that in its neighboring regions. in other words, regions showed weak similarities according to their competitiveness scores. the same pattern can be seen for the pattern of inter-regional migration. regions exhibited negative but weak spatio-temporal correlation with each other in terms of the total number of immigrants in the years 2006 and 2011. the role of inter-regional competitiveness in explaining inter-regional migration increased in 2016 compared with 2006, implying the increasing significance of inter-regional competitiveness in determining the spatio-temporal pattern of inter-regional migration in iran. as a result, those regions that do not take strategies to improve their regional competitiveness should expect to encounter an increase in the number of emigrants. in this way, inter-regional competitiveness can reinforce uneven regional development in the future.