استفاده از رویکرد پس‌نگری در تدوین نقشه راه برای چشم‌انداز شهر تهران

پس‌نگری، ناظر بر چشم‌انداز آینده مطلوب و نگاه به عقب برای چگونگی دستیابی به آن، رویکردی هنجاری، هدفگرا و متمرکز بر حل مسئله است. علی‌رغم توجه جهانی فزاینده به پس‌نگری و کارآمدی آن در حوزه‌های مختلف، این رویکرد در برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی شهری و مواجهه با مسائل و تحولات پیچیده شهر در کشور، موردتوجه قرار نگرفته است. ازاین‌رو، مقاله حاضر به دنبال استفاده از رویکرد پس‌نگری در تدوین نقشه راه برای چشم‌انداز شهر تهران است. تلقی این مطالعه از چشم‌انداز آینده مطلوب، همان چیزی است که در سند طرح راهبردی- ساختاری (جامع) تهران تدوین‌شده و این‌چنین، گویای کاربست پس‌نگری متخصص محور با برگشت از چشم‌انداز آینده مطلوب تهران در افق 1405 به مبدا وضعیت موجود در سال 1385 است. آرمان‌های چشم‌انداز توسعه در قالب ارکان هفت‌گانه به‌عنوان چشم‌انداز آینده مطلوب، مورد مداقه قرارگرفته‌اند. شناخت وضعیت موجود ذیل ارکان مذکور، با تحلیل محتوای کیفی سند طرح جامع تهران انجام‌شده است. متعاقباً، تدوین نقشه راه با تعیین گام‌ها و مقاصد کلیدی که ازنظر ماهیت در سه دسته متمایز قرار می‌گیرند، دنبال شده است. بر این اساس، چشم‌انداز آینده مطلوب تهران از مسیر سه خرد چشم‌انداز «تهران، شهری آگاه نسبت به ماهیت وجودی خود با اشراف جامع به امکانات و محدودیت‌ها برای تثبیت و تعدیل»، «تهران، شهری ظرفیت ساز برای خدمات زیربنایی و روبنایی، توانمند ازنظر اجتماعی و سازمانی و مستعد برای توسعه همه‌جانبه» و «تهران، شهری شکوفا و پایدار ازنظر انسجام و تاب‌آوری، مرفه از حیث کیفیت زندگی و تاثیرگذار در سطح فراملی»، قابل تحقق خواهد بود

using backcasting approach in developing a roadmap for tehran’s vision

backcasting is a normative, target-oriented, and problem-solving approach, focusing on the desirable future vision and looking back for how to achieve it. despite the growing global attention to backcasting and its efficiency in various fields, this approach has not been considered in urban planning and facing the complex issues and evolvements of the city in iran. therefore, this article uses the backcasting approach to develop a roadmap for tehran’s vision. the presumption of this study from the desirable future vision is the same as that compiled in tehran’s strategic-structural (comprehensive) plan. thus, it indicates applying expert-based backcasting by stepping back from tehran’s desirable future vision on the horizon of 2026 to the origin of the current situation in 2006. the ideals of the development perspective in the seven pillars have been scrutinized as the desirable future vision. studying the current situation has been done by the qualitative content analysis of the document of tehran’s comprehensive plan. then, the roadmap was followed by defining key steps and targets, essentially placed in three distinct categories. accordingly, tehran’s desirable future vision will be realized through the pathway of three short visions, including “tehran is aware of its existential nature with comprehensive knowledge about facilities and limitations for consolidation and modification,” “tehran is the capacity builder for infrastructure and facility services, socially and organizationally capable, and prepared to all-round development,” and “tehran is a prosperous and sustainable regarding cohesion and resilience, wealthy concerning the quality of life, and influential on a transnational level.”