تحلیل رویکردهای حاکم بر مدیریت ‌شهری مشهد درباره توان‌یابان ‌و معلولان شهری

در این مطالعه، تصویری کامل از فعالیت پنج‌ دوره‌ شورای اسلامی شهر مشهد درباره‌ «شهر و معلولان در شهر مشهد» ارائه شده است. شیوه‌ مطالعه توصیفی-تحلیلی بوده و با بهره‌گیری از روش‌های کمی-کیفی انجام شده ‌است. در گام اول، با مطالعه‌ منابع داخلی و خارجی، جهت‌گیری‌های کلی برنامه‌ریزی‌ها در راستای حضور معلولان در فضای ‌شهر مشخص شد. در ادامه، در قالب تکنیک‌های تحلیل فضایی، الگوی ‌پراکنش معلولان در شهر مشهد سنجیده شد. نتایج بیانگر الگوی خوشه‌ای در استقرار توان‌یابان در شهر و ضرورت توجه به این الگو در برنامه‌ریزی‌ها را مطرح کرده است. سپس با مراجعه به آرشیو مصوبات شورا (شامل 4530 مصوبه‌ و بررسی ‌هریک از ‌آ‌ن‌ها) به شناسایی مصوبات مرتبط با معلولان، شامل 89 مصوبه (1/96 درصد کل مصوبات و میانگین 18 مصوبه برای هر دوره) و ذخیره‌سازی آن‌ها در فایل اکسل اقدام شد. دسته‌بندی از داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی صورت گرفت. در ادامه بهره‌گیری از روش تحلیل‌ محتوا (در قالب کدگذاری باز، محوری و انتخابی)، رویکردهای حاکم بر برنامه‌ریزی هر دوره و درنهایت کل ‌دوره درباره‌ ارتقای فضای ‌شهر برای توان‌یابان را آشکار کرد. نتایج در کدگذاری‌ باز، شناسایی 12 موضوع کلیدی در کدگذاری ‌محوری، چهار محور مهم و در کدگذاری انتخابی، سه مقوله‌ مرکزی حضورپذیری، توجه به نیازهای اولیه و توجه به ارتقای جایگاه اجتماعی، سلامت و بهداشت توان‌یابان بود. تفسیر اطلاعات، حاکی از تغییر در رویکردهای هر دوره شورا در موضوعات گوناگون بود. نتایج بیانگر نبود رویکرد منسجم و هماهنگ در دوره‌های موردنظر در مواجهه با معلولان در فضای ‌شهر مشهد است. از دیگر سو، محور رویکردها، عمدتاً حمایتی (تکیه بر وابستگی فرد توان‌یاب به دیگران در فضا)، به‌جای مناسب‌سازی (تکیه بر بهبود وضعیت فضای‌ شهر برای حضور قائم به ذات و مستقل فرد توان‌یاب) است. در همین راستا پیشنهادهایی در قالب سه دوره‌ زمانی کوتاه، میان‌مدت و بلندمدت ارائه شده‌ است.