کاربست آینده‌پژوهی در برنامه‌ریزی حفاظتی بافت تاریخی (مورد ‌مطالعه: عرصۀ ثبت جهانی یزد)

حفاظت از بافت‌های با ارزش تاریخی تحت تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و سیاسی قرار دارد که با شناسایی این عوامل می‌توان تاثیرات واردشده بر بافت‌های با ارزش تاریخی را شناخت و برای هر شرایطی برنامه‌ریزی کرد. حفاظت از بافت‌های تاریخی و میراثی، از ضرورت‌های برنامه‌ریزی برای این نوع بافت‌ها است، اما وجود محیطی پیچیده و در حال تغییر، حفاظت را دچار چالش می‌کند که ازجملۀ این چالش‌ها می‌توان به تداوم فرسودگی و ازدست‌دادن جمعیت بومی اشاره کرد. استفاده از روش‌های نوآورانۀ آینده‌پژوهی، این امکان را برای برنامه‌ریزان شهری فراهم می‌کند تا با چالش‌ها و عدم‌قطعیت‌های محیطی مقابله کنند؛ بنابراین، به‌منظور تدوین ادبیاتی آینده‌محور برای مواجهه و حفاظت از بافت‌های تاریخی، این تحقیق با به‌تصویرکشیدن آینده‌های بافت تاریخی شهر، ابتدا به شناسایی عوامل کلیدی موثر بر حفاظت بافت تاریخی یزد می‌پردازد. سپس با تجزیه‌وتحلیل این عوامل و استفاده از روش تحلیل اثر متقابل، سناریوهای آیندۀ بافت تاریخی را تدوین می‌کند. روش جمع‌آوری اطلاعات، اسنادی و میدانی (مصاحبه) است. با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، 10 نفر از متخصصان شناسایی شدند که دارای دانش و تجربه در موضوع تحقیق هستند. این افراد شامل اعضای هیئت‌علمی (در حوزۀ شهرسازی، مرمت و آینده‌پژوهی)، مهندسان مشاور در حوزۀ بازآفرینی و مرمت بافت تاریخی یزد، اعضای پروندۀ ثبت جهانی و مسئولان در پایگاه بافت تاریخی یزد و مسئولان بافت تاریخی در شهرداری یزد هستند. با بررسی مطالعات اسنادی و توصیفی، عوامل کلیدی موثر بر حفاظت بافت تاریخی یزد شناسایی و با نظر متخصصان تحقیق، این عوامل کلیدی تدوین و تنظیم شدند. 22 عامل کلیدی شناسایی‌شده به‌وسیلۀ متخصصان تحقیق، ارزش‌گذاری شد که به کمک نرم‌افزار میک‌مک، داده‌های تحقیق از نظر تاثیرگذاری و تاثیرپذیری تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد مهم‌ترین پیشران‌های موثر بر آیندۀ بافت تاریخی، میزان وابستگی درآمد دولت به اقتصاد نفتی، توان رقابت‌پذیری بین‌المللی و الگوی مصرف است که از برخورد این پیشران‌ها، هشت سناریو برای بافت تاریخی یزد می‌توان متصور شد. با درنظرداشتن منطق هر سناریو، فضای موجود در آن سناریوها تدوین شده است که در این میان، ارکان شهرسازی بافت تاریخی یزد (حفاظت، دسترسی، حفظ عملکردهای با ارزش، توسعۀ کالبدی، پویایی اجتماعی-فرهنگی، بهبود اقتصادی، هم‌زیستی با محیط‌زیست و حفظ ارزش‌های انسانی) در هر سناریو بررسی شد.