تبیین سازمان فضایی نظام سکونتگاهی با تاکید بر نقش صنعت نفت مطالعه موردی: استان خوزستان

پژوهش حاضر به‌منظور تبیین سازمان فضایی نظام سکونتگاهی استان خوزستان با تاکید بر نقش نفت به نگارش در آمده است. نفت مکانیزم اولیه شکل‌دهی سازمان فضایی خوزستان در یک‌صد سال گذشته است و مکانیزم‌های دیگر فضا ساز را تحت تاثیر قرار داده است. و تبلور فضایی آن به‌صورت نخست شهری و قطبی شدن جمعیت و فعالیت دیده می‌شود. روش تحقیق به دو صورت توصیفی و تحلیلی است. استفاده از دیدگاه‌های نظری و مطالعات پیشین در این زمینه و اسناد وزارت نفت در حوزه مطالعات توصیفی است. و درزمینه تحلیلی نیز، ابتدا با استفاده از مدل‌های تحلیل سازمان فضایی مانند مدل حد اختلاف طبقه‌ای و مدل نزدیک‌ترین همسایگی و شاخص‌های نخست شهری به بررسی سازمان فضایی استان خوزستان پرداخته می‌شود، و سپس جهت سنجش تاثیر نفت بر سازمان فضایی نظام سکونتگاهی استان خوزستان شاخص‌هایی در قالب سه متغیر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی انتخاب‌شده، نقشه‌های توزیع فضایی آن‌ها تهیه و مورد تحلیل قرار گرفتند. نظامی از جریان اطلاعات و مبادلات و ارتباطات و خدمات و حرکت‌های جمعیتی تحت تاثیر بوروکراسی دولتی (اقتصاد سیاسی) باعث تقسیم استان به دونیمه شرقی و غربی یا دو بخش نفتی و غیرنفتی شده است.. نمودهای عدم تعادل فضایی در نظام سکونتگاهی استان خوزستان تحت تاثیر نفت در شهرها به‌صورت نخست شهری شدید، عدم تعادل در سلسله‌مراتب شهری، نقش ضعیف شهرهای میانی و درنتیجه تمرکز خدمات متناسب با توزیع جمعیت محرومیت مناطق حاشیه‌ای و مهاجر فرستی شهرهای حاشیه‌ای و نمود عدم تعادل فضایی در روستاها خالی شدن روستاها در نیمه شرقی استان و تمرکز روستاهای بزرگ در نیمه غربی می‌باشد.

explanation of the spatial organization of the settlement system with an emphasis on the role of the oil industry in the case study of khuzestan provinc

the present study is aimed at explaining the spatial organization of the khuzestan province system settlement with emphasis on the role of oil. oil has been the primary mechanism of formation of the khuzestan space organization for the last hundred years and has influenced other mechanisms. it is seen primarily as urbanization and polarization of population and activity. in the analytical field, firstly, using the spatial organization analysis models such as the class difference model and the nearest neighborhood model as well as the first urban indicators, the spatial organization of khuzestan province is examined, and then to measure the impact of oil on the spatial organization. housing system of khuzestan province indicators their spatial distribution maps were prepared and analyzed in the form of three selected economic, social and physical variables. a system of information flows and communications and services and population movements under the influence of state bureaucracy have divided the province into the eastern and western or the oil and non-oil divisions. spatial disequilibrium patterns in the khuzestan province’s oil-affected settlement system in urban areas, severe imbalances in urban hierarchies, the weak role of middle cities, and thus the concentration of services commensurate with the distribution of deprived and marginalized populations of marginal and marginal cities. the spatial balance in the villages is the emptying of the villages in the eastern half of the province and the concentration of large villages in the western half.