ارزیابی کیفیت محیط شهر رشت از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری تنوع‌گرا (با تاکید بر چهار گروه اجتماعی زنان، توان‌خواهان، سالمندان و کودکان)

بسیاری از سازوکارهای برنامه‌ریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری به‌سوی به‌کارگیری رویکردهای تنوع‌گرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای برنامه‌ریزی شهری تغییر مسیر ‌داده‌اند، اما سازوکار برنامه‌ریزی شهری کشور ایران و به‌تبع آن ‌شهر رشت در سایۀ تفکرات مدرنیسم همچنان با شهروندان به‌صورت نوعی واحد برخورد می‌کنند و تفاوت‌های سنی، جنسیتی، قومی‌نژادی، مذهبی، تفاوت در توانایی جسمی و درنتیجه تفاوت در نیازهای شهروندان در شهر را در نظر نمی‌گیرند. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفیت محیط شهر رشت از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری تنوع‌گرا و پاسخگویی به نیازهای فضایی متفاوت چهار گروه‌ اجتماعی زنان، توان‌خواهان، سالمندان و کودکان است. این مطالعه از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر روش، توصیفی‌تحلیلی است. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه‌های محقق‌ساخته و برای تحلیل داده‌ها از آزمون تی تک‌نمونه‌ای و مدلسازی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای spss و smart pls استفاده‌ شده است. بر پایۀ نتایج آزمون تی تک‌نمونه‌ای، کیفیت محیط این شهر از نظر شاخص‌های ایمنی و امنیت، امکانات و خدمات عمومی، اشتغال، حمل‌ونقل عمومی، فضاهای بیرونی و ساختمان‌های عمومی در پاسخ به نیازهای هر چهار گروه اجتماعی پایین‌تر از سطح متوسط است. نتایج مدلسازی معادلات ساختاری نشان می‌دهد شاخص «امکانات و خدمات عمومی» با ضرایب مسیر 0.382 و 0.443 بیشترین تاثیر را در کیفیت محیط شهر برای زنان و کودکان دارد. همچنین دو شاخص‌ «حمل‌ونقل عمومی» و «فضاهای بیرونی و ساختمان‌های عمومی» با ضرایب مسیر 0.423 و 0.298 بیشترین تاثیر را در کیفیت محیط شهر برای سالمندان و سه شاخص‌ «فضاهای بیرونی»، «ساختمان‌های عمومی» و «حمل‌ونقل عمومی» با ضرایب مسیر 0.324، 0.279 و 0.278 بیشترین تاثیر را در کیفیت محیط شهر برای توان‌خواهان دارند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد برای دستیابی به محیط شهری تنوع‌گرا و همه‌شمول، گذار از رویکرد یکسان‌نگر فعلی به رویکرد تنوع‌گرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری ضروری است.

Assessing the quality of Rasht’s environment from the diversity-oriented urban planning perspective (with emphasis on the four social groups of women, the disabled, the elderly and children)

Urban planning mechanisms in some countries, by recognizing diversity of urban dwellers have shifted towards applying diversityoriented approaches and incorporating diversities and differences into urban planning processes. But Iran’s urban planning mechanism and consequently Rasht’s planning mechanism, which continue to deal with citizens as the same and neglect differences in age, sex, ethnicity, religion, physical ability and thus differences in their needs in city. The purpose of this study is to evaluate urban environment quality of Rasht from the diversityoriented urban planning perspective and respond to needs of diverse social groups. Selfregulated questionnaires were used to collect data and onesample ttest and structural equation modeling in SPSS and Smart PLS software were used to analyze the data. Onesample ttest results show that quality of the city’s environment in terms of indicators such as safety and security, public facilities, employment, public transportation, outdoor spaces and public buildings is below average in response to the needs of all four social groups. Also, the results of structural equation modeling show that the indicator of public facilities has the greatest impact on quality of urban environment for women and children and the three indicators of public transportation, outdoor spaces and public buildings have the greatest impact on quality of urban environment for the disabled and the elderly. Therefor there is a need to shift from the current assimilative approach to diversityoriented urban planning approach to incorporate diversities and differences in urban policymaking and planning processes.