تحلیل اثر میکروکلیمایی بوستان‌های بزرگ بر تعدیل دمای سطحی فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر تهران)

رشد لجام‌گسیختۀ کلان‌شهر تهران در چند دهۀ اخیر بیش از همۀ فضاهای سبز شهری و باغات و مزارع حاشیه‌ای تهران را تخریب کرد. این در حالی است که بوستان‌ها و فضاهای سبز شهر علاوه بر اینکه مانند ریه‌های شهری تنفس شهر را کنترل می‌کنند، در تعدیل و کنترل دمای شهری و هیدرولوژی نقش غیرقابل‌انکاری دارند. آلودگی شهری سال‌های اخیر اگرچه کاملاً زاییدۀ تخریب فضاهای سبز شهری نیست، به‌طور قطع می‌توانست در کاهش آلودگی نقش کنترل‌کننده‌ای داشته باشد. ترغیب و توجه‌دادن برنامه‌ریزان و مدیران شهری به نقش و اهمیت بوستان‌ها و فضاهای سبز شهری در کنترل دما، آلودگی و هیدرولوژی شهری، نقش موثری دارد. هدف تحقیق تحلیل اثر میکروکلیمایی شهری بوستان‌های بزرگ شهر تهران در فصل تابستان است. به همین منظور هفت بوستان بزرگ شهر تهران به‌عنوان نمونه انتخاب ‌شده است تا اثر پوشش سبز را در تعدیل دمایی سطحی زیر درخت و پهنه‌های اطراف نشان داده شود. در این پژوهش با استفاده از داده‌های لندست 8 دمای سطحی هفت بوستان بزرگ شهر تهران برای یک روز گرم تابستانی استخراج ‌و تغییرات دمایی درون بوستان براساس انبوهی و تراکم کمتر و عرصه‌های لخت بررسی شده است. در ادامه با انتخاب یک برش عرضی بین بخش پرپوشش داخل بوستان تا منطقۀ مسکونی حاشیۀ بوستان تغییرات دمایی ایجادشده ارزیابی شده است. نتیجۀ این تحقیق نشان داد تفاوت دمایی حاصل از تابش از سطوح سبز و برگ‌های درختان و سایه‌ای که در زیر درخت ایجاد می‌شود نسبت به سطوح خاکی و بدون آسفالت بسته به ارتفاع بوستان بین 15 تا 9 درجۀ سانتی‌گراد ایجاد می‌کند؛ برای ‌مثال، در بوستان سرخه‌حصار و لویزان این تفاوت در محدودۀ 15 درجۀ سانتی‌گراد و در بوستان ولایت حدود 9 درجۀ سانتی‌گراد بوده است. این تحقیق همچنین بیانگر آن است که گونه‌های پهن‌برگ نقش بسیار بالاتری در کاهش دمای سطحی نسبت به گونه‌های سوزنی‌برگ دارند. در ارتباط با نقش بوستان در تعدیل دمای محیط اطراف، بوستان‌های لویزان و سرخه‌حصار بیشترین تعدیل دمایی و بوستان چیتگر کمترین اثر تعدیلی بر فضاهای مسکونی اطراف داشته است. از لحاظ شیو حرارتی ایجادشده بین منطقۀ پرتراکم تا منطقۀ مسکونی، اطراف بوستان‌های کوهسار و لویزان بالاترین شیو حرارتی را داشته‌اند. این پدیده، به‌دلیل تغییرات شدیدتر پوشش درختی بین منطقه پرتراکم و منطقه مسکونی و عامل ارتفاع یا شیب ارتفاعی به‌وجود آمده است. برعکس در سایر بوستان‌ها شیو دمایی بین منطقۀ پرتراکم تا منطق مسکونی حاشیۀ بسیار ملایم و بطئی بوده است.

Analysis of microclimatic effect of large parks on surface temperature adjustment of urban spaces

In this research, the microclimatic effect of large parks in Tehran in summer has been studied. For this purpose, 7 large parks in Tehran have been selected as a sample. To show the effect of green cover in adjusting the temperature of the environment under the tree and the surrounding areas. In this study, using Landsat 8 data, the surface temperature of 7 large parks in Tehran for a hot summer day has been extracted and the temperature changes in the park have been investigated based on density and less density and bare areas. Then, by selecting a cross section between the covered part inside the park to the residential area around the park, the temperature changes have been evaluated. The results of this study showed that the temperature difference caused by radiation from green surfaces and leaves of trees and shade that is created under the tree compared to soil surfaces without asphalt depending on the height of the park between 15 to 9 degrees Celsius, this study also showed that broadleaf species have a much higher role in reducing surface temperature than coniferous species. Regarding the role of the park in regulating the ambient temperature around Lavizan and Sorkheh Hesar parks, the highest temperature adjustment and Chitgar Park had the least adjustment effect on the surrounding residential spaces.In terms of thermal gradient created between the dense area to the residential area around the parks of Kuhsar and Lavizan had the highest thermal pattern.