تحلیلی بر پیشران اقتصاد نفتی و تاثیرات آن بر کیفیت زیست‌پذیری جوامع محلی در شهرهای استخراجی (مطالعۀ موردی: شهر بهبهان)

بازخوانی توسعۀ نفتی کشور از منظر رفاه و زندگی کیفی مردم می‌تواند پاسخگوی بخشی از مسائل در عرصۀ سیاست‌گذاری و توجه ساختاریافته به مفهوم کیفیت زندگی باشد؛ بنابراین با توجه به نقش انکارنشدنی درآمدهای حاصل از سرمایۀ منابع طبیعی نفت در فرایند سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه، همچنین تاکید بسیاری از نظریات مرسوم توسعه‌ای بر نقش مثبت منابع طبیعی در فرایند پیشرفت و افزایش رفاه جوامع، نوشتار حاضر به تحلیل درآمدهای نفتی به‌عنوان پیشران کلیدی بر زیست‌پذیری جوامع از منظر ذی‌نفعان محلی بهبهان (سرپرستان خانوار) پرداخته است. بر این ‌اساس، با مطالعۀ ادبیات و مبانی موجود، 59 متغیر (شامل 54 مولفۀ زیست‌پذیری شهری و 5 متغیر اقتصاد نفتی) در قالب تشکیل ماتریس و پرسشنامه در اختیار 35 کارشناس خبره در موضوعات زیست‌پذیری شهری و اقتصاد نفتی قرار گرفت و این متغیرها به‌کمک استانداردهای تحلیل تاثیرات متقابل وزن‌دهی و با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک تجزیه و تحلیل شد. نتایج مطالعات نشان می‌دهد هیچ‌یک از عوامل اقتصاد نفتی در گروه متغیرهای دووجهی قرار نگرفتند که این امر نشان‌دهندۀ تاثیرات نه چندان زیاد و مثبت نفت بر مقولۀ زیست‌پذیری شهری است؛ چنانکه به‌واسطۀ استقرار صنعت نفت در شهر بهبهان، زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی شهر، متحول شده است که البته این تحولات مطلوب نبوده و کیفیت زندگی ساکنان را بهتر نکرده است. در این میان، شاخص اقتصادی، متاثر از عملکرد صنعت نفت، به افزایش فاصلۀ طبقاتی، استفاده‌ نکردن از نیروهای بومی و جدایی‌گزینی اکولوژیکی در شهر منجر شده و به‌ دلیل اشتغال‌زایی برای افراد غیربومی و ساکن شهرهای بزرگ از جمله تهران، افزایش درآمد ساکنان غیربومی شهر را رقم زده است؛ بنابراین باید راه‌های بهتری برای تعامل صنعت نفت و بومیان تدارک داده و توسعۀ منطقه‌ای پایدار محقق شود.

Explaining the drivers of oil economy and its effects on the quality of livablity of local communities in extracted cities (Case study: Behbahan)

Given the undeniable role of revenues from the capital of natural oil resources in the process of investment and capital formation, as well as the emphasis of many conventional development theories on the positive role of natural resources in the process of development and increasing the welfare of societies, this article tries to analyze oil revenues. As a key driver of the viability of communities from the perspective of local Behbahan stakeholders (heads of households). Accordingly, by studying the existing literature and basics, 59 variables (including 54 components of urban livability and 5 variables of oil economy) were provided to 30 experts in urban livability and oil economics in the form of matrices and questionnaires. It was weighted through interaction analysis standards and analyzed through Mick Mac software, and finally the key factors of the research were identified. Based on this, it was found that the effects of oil economy has not been able to cause favorable livelihoods among the citizens of Behbahan and five factors of oil economy do not affect the quality of urban livelihood of Behbahan as one of the oil extraction cities and the most effects of this industry in Macro factors and national incomes are visible. Also, the city of Behbahan has not seen such effects on the quality of urban living as a result of the emergence of this Godgiven source. Meanwhile, investment in the oil industry of this city, despite the relative economic benefits, has created detrimental effects on society