آینده‌نگاری برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد شهری با رویکرد سناریونویسی (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز)

امروزه مسکن یکی از مهم‌ترین نیازهای بشری است که نقش ویژه‌ای در بهبود کیفیت زندگی و رفاه شهروندان ایفا می‌کند. رشد شتابان شهرنشینی، نبود منابع کافی، ضعف مدیریت و نبود برنامه‌ریزی جامع مسکن در کشورهای درحال‌توسعه، دسترسی گروه‌های کم‌درآمد به مسکن مناسب را به معضلی جدی تبدیل کرده است؛ از این‌رو برنامه‌ریزی با رویکرد آینده‌نگاری می‌تواند سبب ایجاد روندی مثبت در وضعیت آیندۀ برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد شود و از بروز و تحقق آیندۀ نامطلوب جلوگیری کند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌نگاری به بحث و بررسی ارتباط با وضعیت آیندۀ برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد کلان‌شهر تبریز پرداخته است. از لحاظ هدف، این پژوهش کاربردی-توسعه‌ای و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است. برای نگارش مبانی نظری از روش کتابخانه‌ای و برای جمع‌آوری داده‌ها از تکنیک دلفی استفاده شده است. هدف این پژوهش، شناسایی سناریوهای محتمل، ممکن و در نهایت سناریوهای مطلوب برای وضعیت آیندۀ سیستم است. بر این ‌اساس، 13 عامل کلیدی تاثیرگذار بر وضعیت آیندۀ سیستم از مجموع 59 عامل اولیۀ موثر به‌ روش تحلیل تاثیرات متقاطع و با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک استخراج شدند. در ادامه، برای شناسایی سناریوهای مطلوب، 51 وضعیت محتمل برای عوامل کلیدی طراحی و با تشکیل ماتریس 51×51، میزان تاثیرات وقوع هریک از وضعیت‌ها بر وقوع‌ یافتن یا نیافتن وضعیت‌های دیگر از سوی متخصصان سنجیده شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار scenariowizard، 3 سناریوی قوی، 12 سناریوی باورکردنی و 270 سناریوی ضعیف استخراج شدند که در این پژوهش، بررسی سناریوهای باورکردنی صورت گرفت. نتیجۀ اصلی پژوهش نشان می‌دهد که 13 عامل کلیدی، بازیگران اصلی و موثر بر وضعیت آیندۀ برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد کلان‌شهر تبریز هستند که نقش کلیدی در بهبود این وضعیت دارند. همچنین تحلیل سناریوهای محتمل و باورکردنی حرکت به‌سوی شرایط مطلوب در روند آیندۀ سیستم را نشان می‌دهد، اما وقوع شرایط نامطلوب و بحرانی را برای وضعیت آیندۀ سیستم دور از انتظار نمی‌داند.

foresight housing planning low-income groups with approach scenario writing(Case Study :metropolis Tabriz)

This study for the future condition of housing planning of lowincome groups of Tabriz metropolis using the principles of normative paradigm and modern future studies. In terms of the goal, this study is applieddevelopmental and in terms of nature, it is descriptiveanalytical. For writing the theoretical principles, library method has been used and for collecting the needed data, Delphi technique has been utilized. The goal of this study is to identify the probable and possible scenarios and eventually the desirable scenarios for the future condition of the system. On this basis, a number of 13 key factors which are effective on the future condition of the system were extracted from the total 59 initial effective factors using the method of Cross Impact Analysis and also by utilizing MICMAC software. Moreover, for identifying the desirable scenarios, a number of 51 probable conditions were designed for the key factors and by forming the 51×51 matrix, the occurrence effect rate of each condition on the occurring or not occurring of other conditions was evaluated by experts. Then, by using the Scenario wizard software, 3 strong scenarios, 12 scenarios by high probability, and 270 weak scenarios were extracted and at the end, the scenarios by high probability were examined in this study. result of this study indicates that 13 key factors are the main and effective actors on the future condition of housing planning of lowincome groups of Tabriz metropolis .