تحلیل فضایی دسترسی‌پذیری گروه‌های آسیب‌پذیر به خدمات عمومی با رویکرد شهر فراگیر (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران)

رویکرد شهر فراگیر با تمرکز بر گروه‌های آسیب‌پذیر، اقلیت‌ها و افراد محروم خواهان برقراری عدالت و کاهش نابرابری‌ها در عرصه‌های مختلف است. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل فضایی میزان فراگیری فضاهای شهر تهران به‌منظور بررسی وضعیت گروه‌های آسیب‌پذیر در دستیابی به خدمات شهری است. افراد آسیب‌پذیر در پژوهش کمی حاضر شامل زنان، کودکان، سالمندان، بی‌سوادان، بیکاران، مهاجران و خانوارهای دارای معلولیت هستند که به‌عنوان گروه‌های هدف ارزیابی شده‌اند. همچنین در این پژوهش با مقایسه و اعتبارسنجی از سه روش مختلف از روش‌های داده‌کاوی فضایی به نام‌های تحلیل مولفه‌های اصلی، خوشه‌بندی طیفی و همچنین نگاشت خودسازمان‌ده استفاده شده است. اعتبارسنجی و ارزیابی گزینه‌های مختلف در خوشه‌بندی، با استفاده از چهار شاخص ارزیابی درونی روش‌های خوشه‌بندی و مقایسۀ بهترین روش و بهینه‌ترین تعداد خوشه‌ها انجام شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، روش نگاشت خودسازمان‌ده و همچنین پنج خوشه به‌عنوان بهترین گزینه انتخاب شدند. بر مبنای خروجی‌های نهایی، حدود 31 درصد از مساحت اراضی دارای جمعیت شهر تهران دسترسی‌پذیری کمتر از متوسط دارند که توزیع فضایی آن‌ها نشان‌دهندۀ از استقرار بیشتر این مناطق در نواحی نزدیک به مرز و همچنین مناطق غربی و جنوبی است. از سوی دیگر مناطق مرکزی و شمالی شهر تهران، دسترسی‌پذیری مناسب و بسیار مناسبی دارند که حدود 40 درصد از مناطق مسکونی تهران را تشکیل داده‌اند. نتایج تحلیل گروه‌های آسیب‌پذیر نیز بیان‌کنندۀ سکونت بیش از 30 درصد زنان، کودکان و بی‌سوادان در مناطق دارای سطوح دسترسی‌پذیری پایین‌تر از متوسط است. درمجموع با ارزیابی اطلاعات استخراج‌شده از میان گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌ترتیب مهاجران، سالمندان و بیکاران بهترین شرایط و همچنین خانوارهای دارای معلولیت، زنان و بی‌سوادان وضعیت نامناسب‌تری از سایر گروه‌ها دارند.

Spatial Analysis of Vulnerable Group Accessibility to Public Services Using an Inclusive City Approach (case study: Tehran Metropolis)

The inclusive city approach focuses on vulnerable groups, minorities, deprived and rejected individuals, and calls for justice and the reduction of inequality in various fields. The main goal of this study is to measure and spatial analysis of the Inclusiveness of Tehran Urban spaces to assess the Accessibility of vulnerable groups to urban services. Vulnerable People include women, children, the elderly, the illiterate, the unemployed, immigrants, and families with disabilities who are assessed as target groups. The method used in this research is quantitative and by comparing and validating three different methods of spatial data mining methods Such as principal component analysis, spectral clustering, and selforganizing maps. Validation and evaluation of different options in clustering have been done using 4 internal clustering evaluation indicators and comparison between the best method and the most optimal number of clusters. Results, show the selforganizing maps method and also 5 number of clusters have been selected as the best option from other options. Based on the final outputs, about 31 percent of the residential area in Tehran has a lower than average accessibility, most of which are located in the marginal spaces and near the border of the city. Also, most of the central and northern areas of Tehran have good and very accessible access, which constitutes nearly 40percent of Tehran’s residential areas. The results of the analysis of vulnerable groups also indicate that more than 30 percent of women, children and the illiterate live in areas with lower than average accessibility levels.