تحلیل متغیرهای اقتصادی– اجتماعی و الگوهای کاربری زمین در تولید سفرهای شهری (مطالعۀ موردی: مناطق پنج‌گانۀ شهر رشت)

نحوۀ چیدمان کاربری‌ها و توزیع فعالیت‌ها در سطح شهر، از عوامل تاثیرگذار بر الگوهای حمل‌ونقل شهری است. از آنجا که تقاضای سفر از پراکنش کاربری‌های عمده از جمله محل کار، مراکز آموزشی، مراکز تفریحی یا مراکز خدماتی مشتق می‌شود، بخشی از کاهش حجم تقاضا از مجرای اعمال سیاست‌های ساماندهی کاربری زمین، قابل‌حصول است. به این منظور، اطلاعات مربوط به رفتار ترافیکی و ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی 384 نفر از شهروندان شهر رشت جمع‌آوری شد. هدف پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، تبیین مزیت‌های استفاده از مدل ترکیبی تصمیم‌گیری waspas در بررسی متغیرهای اقتصادی-اجتماعی و الگوهای کاربری زمین در تولید سفرهای درون‌شهری شهر رشت است. برای شناسایی شاخص‌های مناطق هدف تولید سفر از مطالعات مرتبط با حوزۀ برنامه‌ریزی شهری و حمل‌ونقل درون‌شهری استفاده شد. بر این ‌اساس، 11 معیار و 40 زیرمعیار شناسایی شدند که مبنایی برای گردآوری اطلاعات مربوط به مناطق تولید سفر در شهر رشت بودند. برای به‌دست‌آوردن امتیاز هر معیار که دارای چند زیرمعیار است، از روش شاخص مرکزیت استفاده و نمرۀ هر معیار با توجه به زیرمعیارهای آن محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل ارزیابی تولید وزنی تجمعی به اولویت‌بندی مناطق شهر رشت بر اساس تولید سفر پرداخته شد. با استفاده از وزن‌دهی آنتروپی شانون در گام دوم یافته‌های پژوهش مشخص شد معیارهای رشد فشرده با وزن 0/3 و اختلاط کاربری با وزن 0/25 بیشترین وزن و تاثیر را در تولید سفر دارند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، مناطق 2، 1 و 3 به‌ترتیب قابلیت بیشتری برای تولید سفر دارند و مناطق 4 و 5 قابلیت تولید سفر کمتری دارند؛ به‌گونه‌ای که خروجی حاصل از مدل به‌خوبی با واقعیت‌های موجود منطبق است. برای کاهش جذب و تولید سفرهای شهری از منطقۀ درون‌شهری به منطقۀ دیگر شهر می‌توان براساس توزیع عادلانۀ کاربری‌های اقتصادی-اجتماعی از اصول و ضوابط حاکم بر مکان‌یابی کاربری‌ها استفاده کرد.

Investigating the socio-economic variables and land use patterns in the production of urban travel; Case study: Rasht city

The layout of land uses and the distribution of activities in the city are factors influencing urban transportation patterns. For this purpose, information related to traffic behavior and socioeconomic characteristics of 540 residents of four residential areas of Shiraz was collected. The purpose of this study is to explain the advantages of using the combined model of WASPAS decision in the study of socioeconomic variables and land use patterns in the production of intercity travel, Rasht city. Weight production technique is a very accurate technique and its decision matrix is ​​based on objective data and is used to decide on very sensitive issues. The research method is descriptiveanalytical. Studies related to urban planning and intracity transportation were used to identify the indicators of the target areas of travel production. Based on this, 11 criteria 40 have been identified and a basis for collecting information related to travel production areas in Rasht city. In order to obtain the score of each criterion that has several subcriteria, the central index method was used and the score of each criterion was calculated according to its subcriteria. Then, using the model of evaluation of cumulative weight production, priority was given to the areas of Rasht city. The results of this study show that regions two, one and three are more capable of producing travel, respectively. And areas four and five are less likely to produce less travel. In such a way that the output of the model corresponds well to the existing realities.