سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی مناطق شهری در برابر سوانح (مطالعۀ موردی: جزیرۀ کیش)

از آنجا که شهرها و شهرک‌ها در اندازۀ اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، زیست‌محیطی و فرهنگی و نحوۀ قرارگرفتن در معرض خطرپذیری متفاوت هستند، هریک از آن‌ها رویکرد متفاوتی در سوانح دارند که ضرورت انجام پژوهش در این خصوص و بررسی معیارها و شاخص‌های مرتبط و تاثیرات آن بر تاب‌آوری شهری و ساختار شهری را ایجاب می‌کند. این پژوهش کاربردی و توصیفی - تحلیلی است که هدف آن شناسایی عوامل موثر تاب‌آوری و شاخص‌های کالبدی محله‌های شهری، سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی در محله‌های جزیرۀ کیش است. جامعۀ آماری این پژوهش، همۀ خانوارهای ساکن در محله‌های جزیرۀ کیش است. برای انجام پژوهش، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برآورد شد. حجم نمونۀ مردم ساکن در جزیرۀ کیش 384 نفر از سرپرستان خانوار ساکن در جزیرۀ کیش هستند. در این پژوهش ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، شاخص‌ها و عوامل موثر بر تاب‌آوری کالبدی اجتماع شهری شناسایی و تعریف عملیاتی شدند و سپس با استفاده از روش میدانی و پرسشنامه، جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش صورت گرفت و در مرحلۀ بعد با استفاده از روش فریدمن وضعیت محله‌های جزیرۀ کیش از نظر تاب‌آوری مطالعه شد. سپس براساس مولفه‌های تاثیرگذار وضعیت تاب‌آوری مناطق مشخص شد. بر اساس این پژوهش، نتایج تحلیل داده‌های پژوهش و رتبه‌بندی به‌دست‌آمده از مولفه‌های تاب‌آوری جزیرۀ کیش، شاهد این مهم هستیم که بعد کالبدی جزیرۀ کیش در رتبه‌بندی مولفه‌های تاب‌آوری در پایین‌ترین ردیف قرار گرفته است و نیاز است در رشد و توسعۀ جزیرۀ کیش در مقایسه با تقویت شاخص‌های تاب‌آوری کالبدی اقدامات جدی صورت بگیرد. نتایج نشان می‌دهد از نظر تاب‌آوری کالبدی محلۀ نوبنیاد و عرب‌ها به‌ترتیب در بهترین و بدترین وضعیت قرار دارند و محله‌های نوار سیاحتی، اراضی شرقی و صدف در رتبه‌های دوم و سوم و چهارم هستند؛ پس ضروری است تا با انتخاب راهبرد متناسب و جذب سرمایه‌گذاری‌های مناسب و با توجه به ضوابط شهرسازی و کنترل‌های لازم، طی برنامه‌های معین در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، جزیرۀ کیش پایش و تقویت شود. همچنین به‌دلیل داشتن قابلیت اجرایی می‌توان از چارچوب این پژوهش برای رتبه‌بندی میزان تاب‌آوری در سایر محله‌ها و نواحی شهری استفاده کرد.

Evaluating and Assessing the Physical resilience of Urban Areas Against Accidents, A case Study of Kish Island

Cities and towns are not equally threatened by different dangers that potentially threatens them. This is because of different social, physical, environmental and cultural sizes of the cities. Therefore, each city or town follows a different approach. This requires thorough research studies on investigating the criteria and related indexes and their impacts of urban structure and resilience. This study has a practical nature and uses descriptive analytical method to identify the effective resilience factors and physical indexes of urban neighborhoods, and also to evaluating and assess the physical resilience of Kish Island’s neighborhoods. The researcher attempts to present a framework for evaluating the rate of physical resilience. Then the data was collected by field methodology and questionnaire. In the next step, the conditions of neighborhoods in terms of resilience were provided by Friedman method and the resilience condition of the neighborhoods were calculated based on the effective parameters. The results showed that Nobonyad and Arabha Neighborhoods are respectively the best and the worst neighborhoods in terms of resilience. The second, third and the fourth rank of high resilience are line of the beach and respectively belongs to Eest and Sadaf neighbuor hoods. Due to the executive capability of the findings of this research study it is possible to provide a framework for evaluating and assessing the resilience of other urban neighborhoods.