تحلیل مکانی و ارزیابی فضاهای شهری از منظر شهر دوستدار سالمند (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران)

امروزه با رشد جمعیت سالمند در جامعه، نیاز به محیط‌های شهری آرام و سالم، متناسب با نیازهای سالمندان بیش از گذشته احساس می‌شود. برای دستیابی به شهر دوستدار سالمند و برخورد مناسب با پدیدۀ سالمندی و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان، پایش و اطلاع از ساختار و ویژگی‌های سالمندی در کشور برای برنامه‌ریزان و مدیران ضروری است. روش‌های مختلفی برای پایش و ارزیابی اینکه شهرها تا چه حد دوستدار سالمند هستند وجود دارد. در این تحقیق، برای ارزیابی شش محلۀ منطقۀ 6 تهران شامل انقلاب اسلامی، دانشگاه تهران، بهجت‌آباد، قائم‌مقام فراهانی، پارک لاله و ایرانشهر از منظر شهر دوستدار سالمند، روش تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیارۀ تاپسیس مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) با دو رویکرد سراسری و محلی به­کار گرفته شد. معیارهای استفاده ‌شده در این تحقیق شامل فاصله از خدمات بهداشتی - درمانی، فاصله از خدمات حمل‌ونقل، امنیت، آلودگی هوا، فاصله از خدمات عمومی، وضعیت پیاده‌روها و فاصله از فضای سبز است که وزن اولیۀ آن‌ها با استفاده از روش بهترین-بدترین به‌دست آمد. نتایج روش تاپسیس سراسری نشان داد که کیفیت زندگی شهری سالمندان دارای روندی کاهشی از شمال به جنوب منطقه است؛ درحالی‌که روش تاپسیس محلی هیچ‌گونه روندی را برای این پارامتر در منطقه نشان نمی‌دهد. همچنین مجموع مساحت بلوک‌های شهری با درجۀ شهر بسیار دوستدار سالمند، درروش تاپسیس سراسری (622528/46 مترمربع) و در تاپسیس محلی (76/ 401899مترمربع) به‌دست آمد. مقایسۀ نتایج و ارزیابی بازدید میدانی به روش بردا (borda) نشان داد که میزان مطابقت بازدید میدانی با نتایج روش تاپسیس سراسری بیشتر از تاپسیس محلی است.

Spatial analysis and evaluation of urban spaces from the elderly-friendly city perspective (Study area: District 6 of Tehran, Iran)

With the increase in the elderly population, the calm and healthy urban environments must be provided according to the elderly needs and preferences. In recent year urban environments are being monitored and evaluated by urban planners and managers to improve the quality of the elderly life and urban agedfriendliness. There are a variety of approaches to these surveys, from traditional questionnaire completion methods to the use of GISMCDA algorithms, all of which have been used in research. In the present study, two GISbased MCDA approaches, including global and local TOPSIS, multicriteria decision making based on GIS system for evaluation of Elderly Friendly City in Parts of Region 6. Seven criteria, including distance from health services, distance from transportation services, security, pollution, distance from public services, sidewalks status, and distance from green space were chosen as the inputs for the GISMCDA process. The initial weights of criteria were calculated using BestWorst Method (BWM). According to the results derived from global TOPSIS, there is a decreasing trend in the agedfriendliness form the northern to southern areas, while there is not any trends in the output of local TOPSIS method. Moreover, the total area of urban blocks with high values of agefriendliness using global TOPSIS (622528.46 m2) was more than local TOPSIS (401899.76 m2). Comparing the agefriendliness map obtained by the two methods and the map generated using the field surveys ( Borda method) shows that the results of global TOPSIS are more consistent with the fieldbased map.