بررسی تناسب زیرساخت سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین و تحلیل شبکۀ فازی (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز)

یکی از چالش‌های مهم رشد شهری و افزایش جمعیت، تغییر کاربری زمین و از بین رفتن زیرساخت سبز است. در دهه‌های اخیر، زیرساخت سبز شهری کلان‌شهر تبریز که سریع‌ترین رشد شهری را در میان شهرهای شمال غرب کشور دارد، به دلایل مختلف از جمله توسعۀ شهر از سوی مدیران و گاهی خود شهروندان، قربانی سودجویی اقتصادی و کاربری‌های خاکستری شده است؛ از این‌رو پژوهش حاضر با ماهیت توسعه‌ای - کاربردی و توصیفی - تحلیلی به بررسی توزیع فضایی زیرساخت سبز شهری مناطق دهگانۀ کلان‌شهر تبریز با رویکرد عدالت فضایی پرداخته است. در این پژوهش، از سه معیار محیطی، اجتماعی، اقتصادی و پانزده زیرمعیار تاثیرگذار (ارتفاع، لیتولوژی، شیب زمین، جهت شیب، آسایش، فاصله از کاربری مسکونی، فاصله از کاربری آموزشی، فاصله از معابر اصلی، فاصله از تاسیسات و تجهیزات شهری، تراکم جمعیت، بعد خانوار، امنیت اجتماعی، پراکنش زیرساخت سبز، ارزش زمین و درآمد) استفاده شد. همچنین برای ارزیابی تناسب زیرساخت سبز از روش تحلیل شبکۀ فازی (anp fuzzy) استفاده شد. پس از استخراج وزن متغیرها در محیط نرم‌افزار super decision، این وزن‌ها در لایه‌های مربوط اعمال شدند و نقشۀ نهایی پهنه‌بندی زیرساخت سبز در پنج کلاس کاملاً مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و کاملاً نامناسب استخراج شد. از سوی دیگر متریک‌های سیمای سرزمین (ca, np, pland, pd, lpi) در محیط نرم‌افزار fragstats به‌ دست آمد. بر اساس نتایج، مناطق دهگانۀ تبریز از نظر برخورداری از زیرساخت سبز در سطح کلاس کاملاً مناسب بدین‌ترتیب قرار دارند: منطقۀ 1 با برخورداری از 72 درصد در رتبۀ اول، منطقة 2 با 51 درصد، منطقۀ 10 با 21 درصد، منطقۀ 4 با 20 درصد، منطقۀ 3 و 7 با 17 درصد، منطقۀ 5 با 14 درصد، منطقۀ 6 و 8 با 7 درصد و درنهایت منطقۀ 9 با نداشتن کلاس کاملاً مناسب به ‌ترتیب در رده‌های دوم تا دهم قرار گرفته‌اند. بررسی نتایج سیمای سرزمین نیز نشان می‌دهد، وضعیت زیرساخت سبز شهری در مناطق دهگانه، به‌جز مناطق 1، 2 و 10، در بقیۀ مناطق نامطلوب است. همچنین تناسب زیرساخت سبز شهری از منظر عدالت فضایی در سطح مناطق دهگانۀ کلان‌شهر تبریز رعایت نشده است.

Nvestigating the Proportionality of Urban Green Infrastructure with Spatial Justice Approach Using Landscape Metrics and Fuzzy Network(ANP Fuzzy)(Case Study: Tabriz Metropolitan Area)

The present study, with the nature of developmentalapplied and descriptiveanalytical method, has investigated the spatial distribution of urban green infrastructure of Tabriz metropolitan areas with spatial justice approach. In this study, fuzzy network analysis (ANP Fuzzy) was used to evaluate the suitability of green infrastructure. The green infrastructure was extracted in five completely suitable, appropriate, medium, inappropriate and completely inappropriate classes. On the other hand, landscape metrics (CA, NP, Pland, Pd, LPI) were obtained in Fragstats software environment. The results showed that Zone 1 was ranked as the most suitable class with 72% and other regions were Area Two with 51%, Area Ten with 21%, Area Four with 20%, Area Three and Seven with 17%, respectively. Percentage, Region 5 with 14%, Region 6 and Eight with 7% and finally Region 2 with no proper class rank second to tenth. Survey of landscaping results also showed that the status of green infrastructure in the ten areas except areas one, two and ten is poor. These results indicate that the suitability of urban green infrastructure from the perspective of spatial justice has not been observed in the ten metropolitan areas of Tabriz.