تحلیل توزیع خدمات عمومی با رویکرد عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر بجنورد)

توزیع نامناسب و نابرابر خدمات در شهرها به‌دلیل جاماندن توسعه‌ شهر از رشد آن، در حال حاضر یکی از چالش‌های مدیریت شهری در پاسخگویی به شهروندان است. با بررسی میزان نابرابری‌ها در توزیع خدمات و شناسایی الگوی فضایی بی‌عدالتی در سطح شهر می‌توان پی برد که کدام‌یک از خدمات در وضعیت نامناسب‌تری هستند و بی‌عدالتی‌ها بیشتر در کدام بخش و محله‌ شهری تمرکز یافته است؛ از این‌رو مدیریت شهری می‌تواند با عمل آگاهانه در توزیع فضایی خدمات عمومی و منافع اجتماعی، نابرابری‌های فضایی را کاهش دهد و با ارتقای کیفیت زندگی، توسعه‌ پایدار شهری را تضمین کند. بدین‌منظور در پژوهش حاضر به مسئله‌ توزیع خدمات عمومی با تاکید بر عدالت اجتماعی توجه شده است. پژوهش حاضر توصیفیتحلیلی و کاربردی است که داده‌های آن به‌صورت کتابخانه‌ای گردآوری شده است. سپس با استفاده از روش‌های تحلیل خوشه‌ای، تکنیک ویکور فازی و آزمون‌های آمار استنباطی میزان برخورداری از خدمات عمومی به تفکیک محله و بافت‌های شهری تحلیل شده است. براساس نتایج، شهر بجنورد با کمبود شدید مراکز خدمات عمومی روبه‌روست. همچنین این کمبود به‌صورت ناعادلانه در محله‌های شهری مشاهده می‌شود و شاهد بروز نابرابری و بی‌عدالتی میان محله‌ها هستیم. این نابرابری‌ها به‌صورت مرکز پیرامونی است و هرچه از بخش مرکزی شهر به سمت حاشیه‌ها حرکت می‌کنیم، به محرومیت محله‌ها افزوده می‌شود. درواقع توسعه‌ شتابان این شهر در سال‌های اخیر و برخی مشکلات ساختاری مربوط به نظام برنامه‌ریزی شهری سبب ناکارآمدی در تخصیص خدمات میان‌محله‌ای شده است؛ به‌طوری‌که تمرکز و تجمع امکانات در محله‌های مرکزی شهر سبب بروز مشکلات عدیده‌ای برای ساکنان این محله‌ها شده و دسترسی به خدمات عمومی برای ساکنان محله‌های محروم و حاشیه‌ای دشوارتر شده است.

Analysis of spatial distribution of public services in terms of spatial justice approach (Case study: Bojnourd)

One of the most important consequences of rapid urbanization and the physical development of cities in recent decades in Iran has been the disruption of the distribution system of urban services, hence, the inequality in the provision thereof. Therefore, the most important mission of urban managers and planners in this field is to try to realize the goal of “equal opportunities” in providing access to urban services for all urban strata and eliminate the conflicts in providing educational and healthcare services and the like. The present study is a developmental applied research in terms of its objectives and a descriptiveanalytic research in terms of its methods. A thorough literature review was conducted for data collection via library resources. In fact, some of the data needed for this study were collected from library resources or the reports provided by organizations involved in urban management. Each public service is assessed in terms of the frequency and distribution of different elements of public services in different neighborhoods of the city. The results of the study indicate a severe shortage of public services at the neighborhood level in Bojnourd city such that in some neighborhoods, there is no such thing as a health center, a park or a school. The results indicate that neighborhoods development coefficients range from a minimum of 2.3 to a maximum of 0.25 such that the neighborhood 74 ranks first (featuring the highest development coefficient) whereas the neighborhood 101 ranks 41st among the neighborhoods of Bojnourd city.