راهبردهای کاهش آسیب‌پذیری بافت مسکونی در برابر خطر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران)

مدیریت مخاطرات در برنامه‌ریزی شهری اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در کاهش حجم آسیب‌های طبیعی و تلفات انسانی دارد. ارزیابی آسیب‌پذیری شهرها در برابر این مخاطرات به‌عنوان عوامل تعیین‌کننده میزان خطر می‌تواند از ابعاد مختلف، به کاهش خسارات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از وقوع چنین حوادثی منجر شود. مطالعه حاضر با هدف ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری بافت مسکونی منطقه 6 تهران در برابر زلزله، در دو مرحله صورت گرفت. در مرحله اول، بافت مسکونی از ابعاد آسیب‌پذیری (بنا، سکونتگاه، فیزیکی، اجتماعی و انسانی) بررسی شد. جامعه آماری این مرحله، سرپرستان خانوارهای منطقه 6 هستند که درمجموع 331 خانوار به نسبت ساختمان‌های مسکونی، با روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی از محله‌های منطقه یادشده انتخاب و بررسی شدند. ابزار اندازه‌گیری در این مطالعه پرسشنامه است که روایی آن به کمک استادان و کارشناسان تایید شد. پایایی مقیاس‌های آن 0.682 و 0.792 به‌دست آمد و محاسبه و تایید شد. ارزیابی آسیب‌پذیری با تکنیک‌های فازی، و ارزیابی فضایی با تحلیل‌های فضایی میان‌یابی (کریجینگ) صورت گرفت. درنهایت، با استفاده از روش fuzzy ahp، میزان اهمیت عوامل به‌کاررفته تعیین، و میزان کل آسیب‌پذیری منطقه در پنج بعد آسیب‌پذیری مشخص شد. براساس نتایج پهنه‌بندی آسیب‌پذیری کل، محله‌های امیرآباد، نصرت، قزل‌قلعه، دانشگاه تهران و پارک لاله آسیب‌پذیری کم (073.6/0) و محله‌های شریعتی، آرژانتینساعی، بهجت‌آباد و گاندی آسیب‌پذیری متوسطی دارند (0.4 0.6). یافته‌های پژوهش در مرحله دوم نشان‌دهنده قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهاست. 22 کارشناس و استاد صاحب‌نظر، پرسشنامه این مرحله را مدنظر قرار دادند. درنهایت، با استفاده از مدل swot راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری در منطقه ارائه ‌شد. براساس نتایج پژوهش نیز راهبردهای تهاجمی مهم‌ترین راهبردهای شناسایی‌شده هستند.