تحلیل فضایی فرم شهر بابل براساس تراکم ساختمانی

تراکم ساختمانی به‌منزله نسبت سطح زیربنای ساختمان (در تمام طبقات) به مساحت قطعه زمین مسکونی، موضوع مهمی در برنامه‌ریزی شهری و مدیریت زمین است. امروزه به‌دلیل کمبود منابع و برای کاهش هزینه‌های توسعه شهری، همچنین ارائه خدمات مطلوب‌تر و اقتصادی‌تر، به متراکم‌شدن جمعیت و به‌تبع آن افزایش تراکم ساختمانی توجه بیشتری شده است. هدف پژوهش توصیفیتحلیلی حاضر، بررسی تحلیل فضایی فرم شهر بابل براساس تراکم ساختمانی است. براساس نتایج، توزیع الگوی تراکم در سطح شهر یکنواخت نیست و به‌صورت هسته‌هایی مشخص در بخش‌های مختلفی از شهر قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که تراکم ساختمانی در مناطق 2، 3 و 6 بیشتر، و در مناطق 4، 11 و 22 کمتر است. مطابق تحلیل رگرسیون وزنی رابطه تراکم جمعیت با تراکم ساختمانی، تراکم جمعیت در مناطق 5، 15، 17 و 18 هم‌بستگی بالایی با تراکم ساختمانی دارد. شاخص موران برای تراکم ساختمانی 0.455، و برای تراکم جمعیت 0.536 به‌دست آمد که نشان‌دهنده الگوی خوشه‌ای در شهر بابل است. براساس تحلیل لکه‌های داغ، تراکم مناطق 2، 3، 5، 6، 14 و 16 (مناطق جدید شهر) از سایر مناطق شهر بیشتر است. تحلیل هم‌بستگی نشان‌دهنده رابطه‌ای معکوس میان فاصله از مرکز شهر و انواع تراکم است؛ به‌نوعی که ضریب هم‌بستگی فاصله از مرکز با تراکم ساختمانی 0.495، با تراکم مسکونی 0.292 و با تراکم جمعیتی 0.328 است. همچنین در کل محله‌ها رابطه میان تراکم ساختمانی و تراکم مسکونی مستقیم است، اما تراکم ساختمانی و تراکم جمعیتی رابطه‌ای غیرمستقیم دارند. براساس نمودار نیم­رخ تراکمی، اوج تراکم ساختمانی در فاصله 1800 متر، و اوج تراکم جمعیتی در فاصله 2600 متر از مرکز شهر است. با بررسی روند تغییرات تراکمی در مناطق بیست­ودو‌گانه شهر بابل مشخص شد تراکم ساختمانی و جمعیتی روند متفاوتی درپیش گرفته‌اند؛ تا آنجا که همسونبودن آن‌ها، تعادل را در ساختار فضایی شهر از بین برده است.