تحلیل فضایی شرایط محیطی کشاورزی شهری در کلان‌شهر تهران (مطالعۀ موردی: منطقۀ 5)

کشاورزی شهری یکی از راه‌حل‌های کاهش آلودگی هوا و ایجاد شادابی در روحیه مردم کلان‌شهرهاست. مقصود از کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات خرد غذایی با روش‌های آسان و با حداقل امکانات است. کشاورزی شهری در دو فضای عمودی و افقی مطرح می‌شود. بر‌این‌اساس هدف از پژوهش حاضر امکان‌سنجی کشاورزی شهری به‌صورت افقی در منطقه 5 شهرداری تهران و ارائه روش پیشنهادی برای کشت محصول در مناطق شهری است. معیارهای شیب، فاصله دسترسی به چاه آب، شناسایی کاربری اراضی ناسازگار با زمین‌های بایر، ارتفاع و میزان سایه‌اندازی ساختمان‌ها، دمای کمینه و بیشینه فصلی و درنهایت ارائه مدلی براساس مساحت، برای تعیین نوع کشاورزی قابل‌اجرا در زمین‌های بایر در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تحلیل و ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که معیار شیب با حداکثر 21.9 درصد و 168.76 هکتار، فاصله دسترسی به چاه‌های آب با شعاع 262 متر، زمین‌های بایر با حداقل مساحت 92 مترمربع برای کشاورزی شهری مناسب است. به‌طورکلی در جهت‌های شرق و غرب ساختمان‌ها به‌دلیل میزان سطح سایه‌اندازی بیشتر باید برای فصول بهار و پاییز به کشت محصولات سایه‌دوست مانند کاهو، کاسنی، نعناع و کلم‌برگ اقدام کرد. در جهت جنوب ساختمان‌ها نیز به‌دلیل سطح سایه‌اندازی کمتر برای فصول بهار و تابستان کشت محصولات آفتاب‌دوست مانند گوجه‌فرنگی، ذرت، خیار، بادمجان و فلفل مناسب است.

Spatial analysis of environmental conditions for urban agriculture in Tehran Metropolis (Case study: District 5)

The urban agriculture is one of the key factor to reduce air pollution in the metropolitan cities. The purpose of creating agriculture in the city is to plant and produce microfood products with easy and minimal facilities. Accordingly, the purpose of this research was to explore the potential of urban agriculture horizontally in the 5th district of Tehran municipality. The slope, the distance to water wells, land use with incompatibility with barren lands height and shading of the building, minimum and maximum temperatures criteria and a model on the basis of area Was established to determine the type of agricultural crops using Arc GIS software. The spatial analysis of the studied criteria suggests that vacant lands with the slope of 0 to 21.9 percent and area of 168.66 hectares, the distance to water wells with a radius of 262 meters and a minimum area of 92 square meter for agriculture in the 5th district of Tehran was appropriate. Overall, the results showed that in the east and west directions of buildings, due to the level of shading, the shadeloving plant species such as lettuce, chicory, mint, spinach and leaf cabbage were planted for spring and autumn, and in the south of buildings due to lower shading levels, it is suited for the spring and summer planting of sunloving species plants like tomatoes, corn, cucumber, eggplant, and pepper.