ارائۀ الگوی آمایش سرزمین نواحی ساحلی دریای مکران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های چابهار و ایرانشهر)

یکی از مهم‌ترین عواملی که امنیت یک کشور را تهدید می‌کند، وجود نابرابری‌های فضایی بین مناطق مختلف جغرافیایی آن است. وجود بی‌عدالتی‌های جغرافیایی و توسعه نامتوازن بخش‌های جغرافیایی یک کشور به‌ویژه بین مناطق مرکزی و پیرامونی ممکن است به همبستگی و وحدت ملی آسیب بزند و به بروز تحرکات واگرایانه به‌ویژه در مناطق قومی بینجامد. این مسئله تاثیری سوء بر قدرت ملی دارد. از دیدگاه صاحب‌نظران، از جمله ایساکسون و ماهان، توسعه و امنیت مکمل یکدیگرند. بدین­ترتیب، می­توان امنیت پایدار را مرهون توسعۀ پایدار، و توسعۀ پایدار را تضمین‌کنندۀ امنیت ملی دانست. تامین امنیت ملی کشور در گرو رفع تهدیدهای داخلی و خارجی است؛ از این‌رو آنچه در این میان خلا به‌وجود‌آمده در توسعۀ نامتوازن یک کشور را بهبود می‌بخشد، علم برنامه‌ریزی آمایش سرزمین است. این نوشتار، با هدف ارائه الگوی مناسب آمایش سرزمین، منطقه ساحلی مکران را با تاکید بر برنامه‌های توسعه آتی شهرستان‌های چابهار و ایرانشهر در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، و با رویکرد توسعه و امنیت پایدار منطقه‌ای بررسی می­کند. روش پژوهش، ترکیبی از تحلیل راهبردی و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) است. برای پردازش نتایج، از پرسشنامه استفاده شد. بررسی و تحلیل فرصت­ها و قوت­ها، همچنین نمایش وضعیت و سیمای سرزمین و توزیع فضایی منابع در منطقه مورد مطالعه، به روش‌های آمار و تحلیل فضایی در نرم‌افزار arc gis صورت گرفت. در این مقاله، برای اولین بار در ایران، در مطالعۀ آمایش سرزمینی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مدل و نرم‌افزار پیشرفته و جدید متاسوآت به‌کار گرفته شده و الگوهای آمایشی منطقۀ مورد مطالعه نیز با توجه به دو فاکتور عوامل داخلی و خارجی ارائه شده است. در زمینه فاکتورهای داخلی مشخص شد توسعه محور شرق و جنوب شرق، و موقعیت جغرافیایی راهبردی سواحل مکران در خارج از محدوده پرترافیک و پرتنش خلیج‌فارس و تنگه هرمز، بیشترین اهمیت راهبردی را در توسعه دارند. در زمینه فاکتورهای برون‌سازمانی، بیشترین اهمیت متعلق به حضور نظامی آمریکا در منطقه، جریان ارتجاع عربی و محور عربیآمریکایی، و گسترش و نفوذ جریان‌های ارتجاعیتروریستی در منطقه است. به‌منظور تدوین الگوی آمایشی در بخش سیاست خارجی بر نواحی نوار ساحلی نیز الگوها و راهبردهایی ارائه شد.