تعیین محورهای مناسب برای توسعۀ فیزیکی شهر با تاکید بر عامل‌های ژئومورفولوژیک (مطالعۀ موردی: شهر دزفول)

در چند دهه اخیر، به‌دنبال گسترش روزافزون شهرگرایی و شهرنشینی، همچنین تداوم افزایش جمعیت، بسیاری از شهرهای کشور با توسعه کالبدی چشمگیری مواجه شدند که این امر، برنامه‌ریزان و مدیران شهری را با مسئله تعیین محورها و محدوده‌های مناسب برای توسعه فیزیکی آتی شهرها روبه‌رو کرده است. دزفول از جملۀ این شهرهاست که در فاصله سال‌های 13351390 با نرخ رشد سالیانه جمعیت 2.88 درصد مواجه بوده و جمعیت آن در سال 1390 به 248 هزار و 380 نفر رسیده است. با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت این شهر در سال‌های آینده، شناسایی اراضی مناسب برای توسعه کالبدی آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از آنجا که در تعیین مکان‌های مطلوب توسعه شهری، مولفه‌های ژئومورفولوژیک همواره اهمیت زیادی داشته‌، در پژوهش حاضر به مطالعه و شناسایی محورهای مناسب توسعه شهر دزفول از نظر عامل‌های ژئومورفولوژیک شامل شیب، جهت شیب، گسل، جنس زمین، ارتفاع، فاصله از رودخانه‌ها و آبراهه‌ها، کاربری اراضی و فاصله از سایر مراکز اصلی سکونتگاهی پرداخته شده است. با تهیه نقشه‌های مربوط به هریک از این مولفه‌ها با استفاده از gis، محورها و جهت‌های جغرافیایی محتمل توسعه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) مقایسه و ارزیابی شدند؛ به این ترتیب که ضریب اهمیت نسبی مولفه‌های ژئومورفولوژیک محاسبه و تعیین شد سپس جهت‌های هشت‌گانه جغرافیایی شامل شمال، شمال شرق، شرق، جنوب شرق، جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب از نظر عوامل ژئومورفولوژیک مقایسه، و درنهایت با تلفیق ضریب اهمیت عامل‌های فوق و امتیازات هریک از جهت‌های جغرافیایی، امتیاز نهایی گزینه‌ها محاسبه شد. براساس تحلیل‌ها، در میان عامل‌های ژئومورفولوژیک مورد مطالعه، دو عامل «شیب» و «گسل» بالاترین ضریب اهمیت را دارند و جهت‌های شرق، شمال غرب و غرب به‌ترتیب با کسب امتیاز 0.189، 0.158 و 0.149 به‌عنوان اولویت محورهای توسعه کالبدی تعیین و پیشنهاد شدند.