تحلیل محتوای داستان‌های نوجوانان از حیث ابعاد هویت‌ یابی، بر پایه نظریات اریکسون، مارسیا و برزونسکی

زمینه و هدف: دوره نوجوانی یکی از مراحل مهم و اساسی در زندگی هر فردی است و مولفه اساسی در این دوران، هویت یابی است. تاکنون نظریات مختلفی در خصوص این دوره از زندگی مطرح شده است. یکی از این نظریات، نظریه روانی اجتماعی اریکسون است که بحران این دوران را »هویت در برابر سردرگمی نقش « تعریف کرده است. افزون بر آن افرادی دیگر نظیر مارسیا و برزونسکی به وضعیت های هویتی و سبک های پردازش هویت افراد اشاره نموده اند. کتاب های داستان به منزله ابزارهایی برای کسب دانش و هویت یابی در نوجوانان هستند و هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت داستان های نوجوانان از حیث ابعاد و مولفه های هویت یابی است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است. روش این پژوهش، توصیفی است. همچنین، از رویکرد تحلیل محتوا به منظور جمع آوری داده های پژوهش استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کلیه کتاب های داستانی گروه های سنی د و ه است که در سال های 94-1390 توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است که در مجموع، 180 عنوان داستان را دربرمی گیرد.یافته ها: یافته ها نشان داد بیشترین توجه داستان ها به هویت فردی، هویت خانوادگی، هویت گروهی، و هویت ملی تمرکز یافته است. سایر انواع هویت به تفکیک در داستان های تالیفی و ترجمه ای متفاوت است. به طور کلی بیشتر شخصیت های اصلی داستان ها (تالیف و ترجمه) در وضعیت سردرگم قرار دارند. پس از آن، وضعیت هویتی دیرتحقق پذیر و وضعیت هویتی موفق است. وضعیت زودتحقق پذیر نیز در داستان ها، کمترین درصد فراوانی را دربرمی گیرد. همچنین، بیشتر شخصیت های اصلی داستان ها از سبک پردازش اطلاعاتی بهره گرفتند. سبک غالب دیگر در پردازش اطلاعات توسط شخصیت های اصلی داستان ها، سبک سردرگم است و کمترین میزان به سبک هنجاری اختصاص دارد.نتیجه گیری: در مجموع، با توجه به یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر به طور کامل آشکار است که در کتاب های داستانی مورد بررسی به انواع مختلف هویت به شکل یکسانی توجه نشده است. مسلم است که توجه کم و بسیار کم به سایر هویت ها، اثرات منفی و آسیب های جدی و جبران ناپذیری را در زمینه شکل گیری و تثبیت هویت نوجوانان بر جای می گذارد. همچنین در بررسی وضعیت هویتی شخصیت های اصلی داستان های نوجوانان، یافته ها نشان داد که فراوانی وضعیت این شخصیت ها در زمینه هویت یابی متفاوت است. در بررسی سبک های پردازش هویتی در شخصیت های اصلی داستان های مورد بررسی نیز توزیع یکسانی مشاهده نشد.