جریان قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران

در فقه اسلامی به اجماع فقها، غیرمسلمانی که عمدی و عدوانی مسلمانی را بکشد، قابل قصاص است. همچنین اختلافی نیست که کشتن اهل­‌حرب توسط مسلمان، سبب ثبوت قصاص نمی­‌شود. مسئله مورد اختلاف، قصاص مسلمانی است که اقدام به کشتن غیرمسلمان معصوم الدم کرده است؛ یعنی کسانی که از آنان به عنوان ذمی، معاهد و مستامن یاد می­‌شود. چهار نظریه فقهی در این باره مطرح شده است؛ بیشتر فقها قائل به نابرابری مطلق و عدم ثبوت قصاص هستند. بعضی برعکس قائل به مساوات مسلمان و غیرمسلمان در جنایات و مسئولیتهای ناشی از آن شده‌اند. برخی قائل به تفصیل در مسئله بوده و بعضی دیگر تکرار قتل غیرمسلمان را موجب قصاص و یا اعدام از باب حد دانسته­‌اند. قانون­‌گذار ایران در تازه­‌ترین تصمیمات خود از میان نظریه­‌های مورد اشاره، نظریه عدم مساوات و عدم ثبوت قصاص مسلمان به نفع غیرمسلمان را پذیرفته است. این مقاله با نقد دلایل و مبانی آرای فقهی، در نهایت، با استناد به مفاد آیات و احادیث ناظر به مسئله و روح کلی حاکم بر آنها، نظریه برابری و جریان دوسویه قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان را پذیرفته است.

Retaliation of Muslims and Non-Muslims from the Perspective of ‎Islamic Jurisprudence and the Iranian Legal System

In Islamic law, based on the consensus of jurists, a nonMuslim who deliberately and out of hostility murders a Muslim can be retaliated against. It is also a matter of consensus that the murdering of an infidel by a Muslim should not be retaliated. What is disputed here is whether to retaliate against a Muslim who has murdered a completely innocent nonMuslim, including nonMuslims under protection (Kafir Dhimmi), nonMuslims enjoying temporary safe conduct (Kafir Mu’ahad), and non Muslims enjoying absolute safe conduct (Kafir Musta’man). Four jurisprudential theories are proposed in this regard. Most jurists believe in absolute inequality and dismiss retaliation. On the contrary, some consider Muslims and nonMuslims as equal in terms of crime and the ensuing responsibilities. Some consider it necessary to examine this issue scrupulously and some others consider the recurrence of a nonMuslim’s murder as condemnable to retaliation or execution. Iranian lawmakers in their most recent decision makings chose the theory of inequality from among the above mentioned theories and rejected the retaliation of a nonMuslim’s murder by a Muslim. By critiquing the arguments and principles of jurists and by citing the Koranic verses and the Hadiths in relation to this issue and the general spirit ruling over them, this article argues for the theory of equality and mutual retaliation between Muslims and nonMuslims.