باز‌اندیشی جرم انگاری ارتداد با رویکرد مقاصدی

از جمله اعمالی که کیفر دنیویِ آن با اختلاف‌نظر روبه‌روست، ارتداد است؛ برخی با استناد به حدیث‌، کیفر مرتد را اعدام دانسته و برخی دیگر بر این باورند با توجه به آیات، مبانی نصوص و مقاصد شریعت، مجازات مرتد، اخروی بوده و دنیوی نیست. در این مقاله، با روشی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، دیدگاههای مختلف بررسی شده و با تاکید بر خوانشی مقاصدی، تاملاتی پیرامون کیفر دنیوی مرتد بیان شده است. در رویکرد مقاصدی، جدا از نقدهای روشی حدیث‌شناختی به روایات موجود در این باب، بیان شده است حفظ دین چون یکی از مقاصد، در پرتو حفظ کلیت دین معنا یافته و فروکاستن آن به جزئیات، مورد توجه مقاصدیون نبوده است. علاوه بر این، مقصد حفظ نفس از بعد معنوی روانی آن و نیز حفظ عقل در همین بعد، بر ضرورت توجه به آزادی باور چون یکی از مقاصد شریعت توجه داشته و قاعده‌ اساسی در دین، نفی اکراه است و دخالت در قلمرو عقیده و باور، نه ممکن است و نه مطلوب و خداوند سبحان، هر نوع اکراه و اجبار را در پذیرش دین یا استمرار دین‌ورزی نفی کرده است و تاکید بر کیفر دنیوی مرتد، موجب می‌شود افراد ارتداد خود را پنهان کرده و منکری دیگر (نفاق) به وجود آید، یا اینکه در درون و نهان دیگران دخالت کرد که این نیز خود، آسیب وارد کردن به دیگر مقاصد، چون حفظ نفس از بعد معنوی درونی و آزادی فردی است.

reconsidering the criminalization of apostasy with a maqasid al-shari’a approach

apostasy is among the acts its worldly punishment is controversial; some people, citing the hadith, consider the punishment of the apostate to be execution, and others believe that according to the verses of the holy quran, the foundations of the texts and the maqasid al-shari’a, the punishment of the apostate is in otherworldly and not worldly. in this article, with a descriptive-analytical method and using library sources, different points of view have been examined and the worldly punishment of the apostate has been criticized by emphasizing on the purposeful reading. in the maqasid approach, it has been stated that the preservation of denomination as one of the maqasids has its meaning in the light of preserving the whole denomination and reducing it to details has not been the concern of the maqasids. in addition, the purpose of self-preservation from its spiritual-psychological dimension and the preservation of reason in this dimension, emphasizes on the need to pay attention to the freedom of belief as one of the maqasids of sharia which guaranties the freedom in realm of belief. also forcing people to accept islam is neither possible nor desirable, and god almighty has denied any kind of reluctance and compulsion in accepting religion or continuing religious practice. moreover, emphasizing the worldly punishment of the apostate causes people to hide their apostasy and another evil (hypocrisy) arises. in addition, interfering in the inner and hidden affairs of others, is against some other maqasids, such as self-preservation and individual freedom.