زندان زدایی از منظر فقه مقارن

قرار گرفتن زندان در رده مجازات اصلی، به‌مرور زمان به‌جایگاهی رسیده که نه‌تنها به اهدافی که قرار بود زندان آنها را برآورده سازد، نائل نیامد، بلکه خودش به معضلی بالاتر مبدل گردیده و باعث چالشهای متعددی برای زندانیان، خانواده‌های آنان و دولتها شده است. پژوهش حاضر متمرکز بر زندان ‌زدایی از منظر فقه مقارن است و با روش توصیفی تحلیلی و روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی انجام‌ شده است. ثمره بارز این رویکرد نظریه جدیدی برای کاهش جمعیت روزافزون محابس و جلوگیری از مفاسد و پیامد‌های زندان ‌سازی و زندانی نمودن خواهد بود. بر اساس یافته‌های این پژوهش، می‌توان برای حبس معنای وسیعی در نظر گرفت که شامل تحت مراقبت قرار دادن شخص نیز می‌گردد که آن را «حبس به معنای اعم» نامیدیم. از طرفی با توجه به اینکه «حبس به معنای اخص» (محصور کردن در مکانی مشخص) موجب ضرر شده و بر خلاف سلطنت بر نفس و نیز اصل شخصی ‌بودن مجازات بوده و نه‌تنها نوعاً منجر به تحقق اهداف و حکمتهای مطلوب شارع نمی‌گردد، بلکه برعکس، آثاری خلاف آن داشته و ناکارآمدی خود را در عمل نشان داده است و می‌توان «عدم مشروعیت» را به‌عنوان یک حکم و اصل اولی در مورد آن پذیرفت. بر این اساس، اگر احیاناً در مورد خاصی در ادله شرعی به مجازات حبس تصریح‌ شده باشد ضروری است در صورت تخییری بودن، بدل آن مورد توجه قرار گیرد و در صورت تعیینی بودن، سایر مصادیق آن نظیر مراقبت با ابزار و ادوات جدید مورد توجه قرار گیرد (حبس به معنای اعم)؛ مگر موارد نادری که اقتضای قطعی دلیل، حبس به معنای اخص بدون در نظر گرفتن کارکرد آن باشد.

prison diversion in the point of view of the comparative jurisprudence

over time, placing prison in the category of the main punishment has reached a point where not only the goals that the prison was supposed to fulfill have not achieve, but also it has turned into a higher problem that caused many challenges for the prisoners, their families and the governments. the present research focused on de-prisoning from the perspective of the comparative jurisprudence of the islamic denominations and was carried out with the descriptive-analytical method and the method of collecting library and documentary information. the obvious result of this approach will be a new theory to reduce the ever-increasing population of prisons and prevent corruption and the consequences of imprisonment. based on the findings of this study, the imprisonment can be considered as a broad meaning that includes putting a person under care, which we called imprisonment in the general sense. on the other hand, taking into account that imprisonment in the special sense (confinement in a specific place) causes harm and is against self-sovereignty and the principle of personal punishment, and not only it does not usually lead to the realization of the desired goals and philosophy of the shariah; on the contrary, it has effects against it and has shown its ineffectiveness in practice, illegitimacy can be accepted as a rule and the first principle about it. based on this, if in a certain case, imprisonment is specified in the shariah evidence, it is necessary to consider its alternative if it is optional, and if it is determined, other examples such as care with new tools and devices should be considered (imprisonment in the general sense); except for rare cases where the definite necessity of imprisonment in the special sense without considering its function.