شرایط و ویژگیهای حاکم در فقه مذاهب اسلامی

روشن است که از نظر نظام سیاسی اسلام هر فردی نمی ‌تواند زمام امور مسلمانان را به دست گیرد و بر آنها حکومت کند، بلکه باید لایق‌ترین فرد جامعه و دارای شرایط و ویژگیهای لازم بوده و شایستگی این مقام و مسئولیت خطیر را داشته باشد، چرا که رشد و تعالی یک جامعه و یا انحطاط و سرنگونی آن نتیجه و معلول عملکرد ایشان است. از جمله اهداف این نوشتار پاسخ به پرسشهای از این قبیل است: تا چه حد فقهای مذاهب اسلامی به شرایط و ویژگیهای حاکم اشاره کرده ‌اند؟ و یا چه اختلافی میان آنها در این مورد وجود دارد؟ بر این اساس، پژوهش حاضر پس از تبیین و توضیح مفاهیم مرتبط و همسو با بحث، به توضیح آرا و دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی پرداخته است. ابتدا شرایط اتفاقی مطرح گردیده که این شرایط: مسلمان ‌بودن، قدرت و تدبیر رهبری و شجاعت، مرد بودن، عقل و بلوغ، سلامت اعضاء و آزاد بودن حاکم است و در این شرایط اختلاف چندانی نزد فقهای مذاهب اسلامی وجود ندارد و در قسمت بعدی شرایط اختلافی بحث شده که عبارت است از: عدالت، فقیه جامع الشرایط، علم و فقاهتِ حاکم. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی شرایط و ویژگیهای حاکم در فقه مذاهب اسلامی واکاوی می ‌شود.

conditions and characteristics of governor in jurisprudence of islamic denominations

it is clear that regarding to the political system of islam, not every individual can take over the affairs of muslims and govern over them, but must be the most worthy person in the society and have the necessary conditions, characteristics and serious responsibility for this major position, because growth and the excellence of a society or its decline and overthrow are the consequences of their actions. one of the main purposes of this article is to answer questions such as: at what extent have the jurists of the islamic denominations referred to the prevailing conditions and characteristics? or what are the differences between them in this case? accordingly, after explaining the concepts of the present study, related to and in line with the discussion, would have explained the views of the votes of islamic denominations. first of all, the consensus conditions have been explained: being a muslim, have the power and act of leadership and courage, being a man, intellect and maturity, health of body organs and being free, and in these circumstances there is not much difference among the jurists of islamic denominations. then, the disputed conditions have discussed which they are: justice, the qualified jurist, and the ruling science. this article is analyzed by descriptive-analytic method with the aim of examining the conditions and characteristics of islamic governor.