امکان سنجی سقوط حق شفعه به واسطه فروش سهم الشرکه پیش از اعمال آن در فقه مقارن و حقوق ایران

یکی از شرایط ایجاد حق شفعه در فقه اسلامی و قانون مدنی، مالکیت مسلم شفیع در هنگام معامله شریک دیگر است. از چالشهای مهم و قابل طرح در حوزه قضایی و فقه اسلامی این است که به صرف انتقال شفیع پیش از اعمال حق خود، می‌تواند دلیلی بر سقوط حق شفعه باشد. هدف از این نوشتار بررسی این مسئله است که در صورتی که شفیع هنگام فروش سهم الشرکه مالک سهم باشد، ولی پیش از اعمال حق شفعه، سهم خود را به دیگری انتقال دهد، دخالت علم و جهل شفیع به معامله سهم شریک، در حق شفعه یا سقوط آن می‌تواند تاثیرگذار باشد. این مسئله میان فقهای اسلامی و حقوقدانان ایرانی مورد اختلاف نظر واقع شده است و قانون مدنی نیز نص صریحی در تعیین وضعیت حقوقی این مسئله ندارد. روش توصیفی تحلیلی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای در این پژوهش استفاده شده است. برآیند اثر حاضر، پس از بررسی و نقد آراء فقهای امامیه و مذاهب اربعه و حقوقدانان و دلایل مطرح‌ شده آنها، این است که چنانچه انتقال سهم شفیع با بیع صورت پذیرد و همگام با علم به فروش سهم شریک، تمام سهم به دیگری انتقال داده شود، این عمل اعراض از حق و از مصادیق اسقاط ضمنی شمرده شده و حق شفعه ساقط می‌گردد. در مقابل اگر شفیع به فروش سهم شریک جاهل بوده یا بخشی از سهم او به دیگری انتقال داده شود، حق شفعه او هم ‌چنان باقی است.

feasibility of preemption forfeiture through the sale of share before legal exercising in comparative jurisprudence and iranian law

one of the conditions for establishing preemption in islamic jurisprudence and civil law is the definite ownership of the preemptor during the transaction of the copartner. one of the important challenges in islamic jurisprudence and legal system is that simply transferring preemptor before legal actions can be a proof of preemption forfeiture. the purpose of this article is to examine the issue that if the preemptor is the owner of the share during the sale of contribution not in cash, but before applying preemption, he transfers his share to another, the interference of the preemptor’s knowledge and ignorance in the transaction of the partner’s share, in preemption or the loss of preemption can be effective. this issue has been disputed among islamic jurists and iranian jurists, and the civil law does not have an explicit text to determine the law text on this issue. descriptive-analytic method and use of library sources have been used in this research. the result of the present work, after reviewing and criticizing the opinions of imamiyyah jurists and arba’ah denominations and jurists and their reasons, is that if the transfer of the preemptor’s share is done by sale and at the same time as the sale of contribution not in cash, the entire share will be transferred to another, this act of turning away the right is considered as one of the examples of implicit cancellation and preemption is canceled. on the other hand, if the preemptor is ignorant of the sale of contribution not in cash or if a part of his contribution transferred to another, his preemption still remains.