مطالعه تطبیقی دخالت آراء عمومی در گزینش قضات از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی

یکی از مسائل قضایی مورد ابتلا در مهم‌ترین سیستمهای حقوقی دنیا، چگونگی انتخاب قضات است که دارای جنبه‌های فقهی و حقوقی می‌باشد. گزینش قضات بر مبنای آراء عمومی، جزو کارآمدترین شیوه‌های جذب قضات در این سیستمها به حساب می‌آید، به همین دلیل شناخت مبانی فقهی نظریه انتخابی بودن قضات، اهمیت زیادی دارد. اکثریت فقها برای آراء عمومی در تعیین قاضی نقشی قائل نبوده‌اند. در بین فقهای معاصر، برخی از شاگردان خویی و برخی از فقهای اهل سنت قائل به دخیل بودن آراء عمومی در تعیین قضات هستند. دلیل اصلی نظریه انتخاب قاضی در فقه مذاهب اسلامی، استظهاری است که از برخی آیات و روایات داشته‌اند. برخی از دلایل این دیدگاه در فقه امامیه و اهل سنت مشترک و برخی دیگر اختصاصی هستند. استناد به برخی از آیات قرآن کریم و هم­چنین نظام «قاضی تحکیم» به منظور دخالت آراء عمومی در گزینش قضات، جزو ادله مشترک میان فقه امامیه و فقه سایر مذاهب اسلامی است و از این جهت میان مذاهب اسلامی، تقریب وجود دارد. در مقاله حاضر ضمن تشریح دیدگاه انتخاب به برخی از نقدهای آن نیز اشاره شده است.

A Comparative Study of the Involvement of Public Opinion in Selection of Judges from the Perspective of Islamic Jurisprudence

One of the judicial issues in the most important legal systems of the world is how to select judges who have jurisprudential and legal aspects. The election of judges based on public opinion is one of the most efficient ways of recruiting judges in these systems. For this reason, understanding the jurisprudential foundations of the theory that implies the selectivity of judges is very significant. The majority of jurists did not consider the public opinion to play a role in appointing a judge. Among contemporary jurists, some of Grand Ayatollah Khoei’s followers and some Sunni jurists believe that public opinion is involved in the appointment of judges. The main reason for the theory of electing a judge in the jurisprudence of Islamic denominations is the appearance that they have had from some verses and hadiths. Some of the reasons for this view are common in Imami and Sunni jurisprudence and other reasons are specific. Citing some verses of the Quran as well as referring to the system of “Judges as Arbitrators” to involve public opinion in the election of judges is one of the standard arguments between Imami jurisprudence and the jurisprudence of other Islamic denominations and in this regard, there is a proximity between Islamic denominations. In the present article, while explaining the views on the appointment of judges, some objections to the theory of electing judges are also mentioned.