حکم فقهی مقتولین در فتنه از دیدگاه فقه مقارن

یکی از اصطلاحات روایی، هائشات است که دارای احکام و آثار فقهی می باشد. این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سوال اساسی پاسخ دهد که هائشات چیست و چه حکم فقهی دارد؟ نگارنده تلاش نموده­ این موضوع را با توجه به معانی آن در دو بُعد فتنه و ترس بررسی کند. براین اساس اگر شخصی در فتنه و ناآرامی ها کشته شود، باید از دو جنبه عبادی (غسل و نماز) و مالی (دیه) بررسی نمود که در اینجا سه حالت متصور است: نخست، اگر مقتول برای مقابله با فتنه کشته شده، شهید محسوب می شود. حالت دوم، مقتول در فتنه و ناآرامی، مردم معمولی هستند که به صورت اتفاقی کشته شده اند، که او را غسل داده و نماز می خوانند و دیه ایشان بر عهده بیت المال است تا خون ایشان پایمال نگردد. حالت سوم، اگر مقتول جزو فتنه گران باشد، در این صورت اختلاف نظر وجود دارد، اما ایشان را غسل داده و نماز می‌خوانند. هم چنین اگر کسی به خاطر ترس از شب یا روز کشته یا مجروح شود، دیه اش بر عهده بیت المال است، به شرطی که افراد متهم و لوثی وجود نداشته باشد. در این پژوهش به احکام فقهی، روایی و تفسیری اهل سنت در بحث هائشات توجه شده، البته در متون اهل سنت، حکم مقتول در فتنه اشاره گردیده اما در مورد مقتول به خاطر ترس چیزی بیان نشده است.

The Jurisprudential Ruling of the Killed People in Seditions Based on the Viewpoints of Comparative Jurisprudence

One of the narrative terms is Ha’ishat, which has rulings and jurisprudential effects. This research, with descriptive and analytical method, is trying to answer this basic question: what is Ha’ishat and what is its jurisprudential ruling? The author has tried to discuss this issue according to its meaning in two dimensions; sedition and fear. Therefore, if someone is killed in seditions and riots; It should be examined from two aspects of religious rules (ghusl and prayer) and financial rules (diyah), where three cases are envisaged: first, if the victim was killed to fight sedition; He is considered a martyr. In the second case, if the victims are ordinary people who were killed by accident, they should be bathed and prayed, and their diyah is the responsibility of the treasury so that their blood is not trampled on. In the third case, if the victims are one of the seditionists, in this case there is a difference of opinion, but they are bathed and prayed. Also, if someone is killed or injured due to the fear of night or day, his diyah is the responsibility of the public treasury, provided that there are no accused persons. In this study, the jurisprudence, narration, and interpretation of rulings of the Sunnis were paid attention to. Of course, in the Sunnis texts, the ruling of the victims in seditions was mentioned, but nothing was said about the victims due to fear.