اختلافات امام غزالی با امام شافعی در اصول فقه

محمد غزالی که از اصولیان برجسته شافعی مذهب به شمار می ‌رود، با وجود آنکه تقید خود به اصل مذهب شافعی را حفظ کرده، در برخی مسایل اصولی با رئیس مذهب خویش، شافعی اختلاف ‌نظر دارد. مهمترین این موارد به شرح زیر است: در حالی که شافعی مفهوم مخالف را حجت می ‌داند، غزالی به عدم حجیت آن و درواقع به نداشتن مفهوم برای آن قایل است. در موضوع نسخ، غزالی همانند اکثر اصولیان بر این باور است که امکان نسخ قرآن با سنت متواتر و نیز نسخ سنت با قرآن وجود دارد، ولی شافعی معتقد است که قرآن توسط قرآن و سنت توسط سنت نسخ می ‌شود. اختلاف دیگر آنها در حجیت قول صحابی است، بدین ‌گونه که مطابق قول قدیم شافعی قول صحابی، حجت است، در حالی که غزالی قول صحابی را حجت نمی ‌داند. بررسی آراء و استدلالات اقوال آنها نشان می ‌دهد که در موضوعات فوق، رای راجح، حجیت مفهوم مخالف، جواز نسخ قرآن به سنت و سنت به قرآن و عدم حجیت قول صحابی است. بر هریک از این اختلاف ‌نظرهای اصولی، آثار فقهی مترتب است که در دیدگاههای فقهی شافعی و غزالی انعکاس یافته است.