تبیین مبانی تعدیل قضایی در مذاهب اسلامی

در همه نظام های حقوقی، مفاد قرارداد برای طرفین الزام آور است با وجود این گاهی شرایط غیرقابل پیش بینی مانند جنگ، تحریم و... به وقوع میپیوندد که تعادل و توازن اقتصادی به شدت خدشه دار شده و اجرای تعهد برای متعهد هر چند غیرممکن نیست اما با دشواری و ضرر زیادی همراه است در چنین مواردی تعدیل قضایی قرارداد مطرح میشود که برای اثبات آن به قاعده لاضرر، نفی عسر و حرج، احادیث جائحه، فسخ اجاره به علت عذرتمسک شده است. با بررسیهای انجام شده » العقود تابعة للقصود « موجر و مستاجر و قاعده میتوان نتیجه گرفت که احادیث جائحه و فسخ اجاره به علت عذر موجر یا مستاجر مورد پذیرش امامیه قرار نگرفته است و در میان مذاهب اهلسنت نیز حنفی ها و شافعی ها اعتقادی به جوائح ندارند. مالکیها و حنبلیها هم در میزان جائحه اختلاف دارند که قول مالکیها باتعدیل قضایی سازگاری بیشتری دارد. همچنین جمهور فقهای شافعی، حنبلی و مالکی اعذار مستاجر و موجر را موجب فسخ نمیدانند، لکن در نظر حنفی ها موجب فسخ میشود که درهر صورت این اعذار قابلیت توجیه تعدیل قضایی قرارداد را ندارد زیرا حتی در صورت پذیرش آن موجب فسخ قرارداد است نه تعدیل آن.

Explaining the Principles of Judicial Moderation in Islamic Schools of Thought

The decrees which are issued by the Wali alFaqih in accordance with the expediencies and requirements of the human society, observing some regulations, are called the governmental decrees; and the absolute expediencies which are considered as expediencies for which there is no text, are called consideration of public interests (Masalih alMursalah) in the Islamic law. In this research, which is conducted through a descriptiveanalytical method, we are going to assess the governmental decrees with consideration of public interests (Masalih alMursalah), in order to clarify the contingency aspects. The findings show that governmental decrees and consideration of public interests, despite the differences in views, on the fundamental aspects such as reason, expediency and objectives of the law, are compatible with each other, and certain religious and rational frameworks cannot be deprived in them. Therefore, the compromise in Shiite jurisprudence can be the examples of reason are based on the rational tradition. In the community, which is the place of the events of the Almighty, the duty to meet the needs of the obligated and to eliminate their distrust to the mujtahids, the necessity of the explanation of this issue, in addition to the purpose of the approximation of religions and views, is doubled.